Kjarninn - 29.08.2013, Blaðsíða 68

F
ulltrúar nýja stjórnarmeirihlutans reynast yfir-
lýsingaglaðir um þörfina á niðurskurði hjá hinu
opinbera. Yfirlýsingarnar koma nokkuð á óvart
og ganga í berhögg við kosningabaráttu þessara
flokka þar sem verulegu svigrúmi var lofað í
skattalækkanir, aukningu útgjalda og hundruðum milljarða
til handa skuldsettum heimilum. Þannig lofaði núverandi
formaður fjárlaganefndar 12-13 milljarða króna aukningu til
Landspítalans í kosningakappræðum í sjónvarpssal og því
sem hún kallar afturvirka leiðréttingu á kjörum aldraðra og
öryrkja.
Málsvörn meirihlutans fyrir breyttri afstöðu hefur verið
á þá lund að staða ríkisfjármála hafi ekki verið fyllilega ljós
í kosningabaráttunni. Gott og vel en á móti má benda að
þáverandi stjórnarflokkarnir bentu ítrekað á að litlu væri
hægt að lofa á meðan skuldir hins opinbera væru jafnháar
og raun ber vitni og ríkið væri enn að safna á sig skuldum.
Formaður Vinstri grænna tefldi fram áætlun sem gerði ráð
fyrir frekari tekjuöflun til að ráðast í innviðafjárfestingu og
aukningu til velferðarmála. Þess fyrir utan eru upplýsingar
um opinber fjármál aðgengileg almenningi og enn aðgengi-
legri stjórnmála mönnum á Alþingi.
En hver er þessi nöturlega staða sem kallar á þessar
yfirlýsingar um niðurskurð? Í ár stefnir í að halli á ríkissjóði
verði í kringum -2% og að rekstur hans utan fjármagnsliða
verði réttu megin við núllið. Einungis örfáar þjóðir í Evrópu
geta státað af slíkum rekstri. Meðaltalið fyrir G-20 ríkin var
hátt í -7% á heildarjöfnuði fyrir 2012 og nálægt -5% séu fjár-
magnsliðir teknir frá. Það er því óþarfi fyrir stjórnmálamenn
á Íslandi að fara fram úr sér í yfirlýsingum um slæma stöðu
þegar kemur að halla ríkissjóðs.
Einnig þarf að huga að mannlegri hlið mála. Hið opinbera
gekk í gegnum erfitt niðurskurðartímabil eftir hrun og opin-
berir starfsmenn lögðu á sig mikið erfiði til að láta allt ganga
upp þrátt fyrir verri vinnuaðstæður, frestun framkvæmda,
lægri laun og minna svigrúm til athafna. Ekki er hægt að
biðja um slíkt til eilífðarnóns og raunar ekki ástæða til þegar
efnahagslífið hefur fjarlægst verstu áhrif hrunsins.
Ósamkvæmnin í málflutningi stjórnarliða í ríkis-
fjármálum birtist þó ekki eingöngu fyrir og eftir kosningar.
Aðgerðir þeirra á sumarþingi gáfu ekki til kynna að sér-
stakar áhyggjur væru af því að ná fjárlögum ríkisins saman.
Stærstu málin á því þingi sneru að lækkun tekna ríkisins,
svo sem lækkun veiðigjaldsins. Þær aðgerðir til viðbótar
þeirri fyrirætlan meirihlutans að framlengja ekki auðlegðar-
skattinn fela í sér tekjutap fyrir ríkissjóð upp á hátt í 20
milljarða á ári. Fyrstu aðgerðir ríkisstjórnar juku þannig
hallann um meira en 1% í stað þess að ná utan um hann. Að
ósekju hefði sumarfrí ráðamanna því mátt byrja í maí.
Að óbreyttu hefðu þær tekjur sem meirihlutinn gaf frá
sér reynst mikilvægar til að loka þeim litla halla sem eftir
var. Tekjurnar áttu að ganga upp í að greiða niður hallann
en einnig að hrinda af stað framkvæmdum um allt land til að
örva hagvöxt og skapa atvinnu. Slík örvun var orðin tíma-
bær enda er opinber fjárfesting í algjöru lágmarki og ljóst
að ef henni er ekki ýtt frekar af stað verður hagvöxtur enn
minni en áætlanir gera ráð fyrir. Hættan við frekari aðhalds-
aðgerðir hjá hinu opinberu er að þær vinni gegn mark miðum
um jöfnuð í ríkisfjármálum vegna neikvæðra afleiðinga.
Atvinnulífið hefur ekki tekið nægjanlega við sér og á meðan
svo er væri frekari niðurskurður ríkisins beinlínis skað legur
efnahag landsins. Félagslega er heldur ekki verjandi að skera
frekar niður í mennta- og velferðarmálum.
Ríkisstjórnarflokkarnir mögnuðu upp miklar væntingar
í kosningabaráttu sinni. Ákvarðanir á sumarþingi gætu því
reynst ríkisstjórninni þungbærar. Fyrir vikið þarf hún að
ráðast í aðhald á öðrum sviðum. Og hvar á þá að bera niður?
Ef það var mat stjórnarmeirihlutans að auðug ustu þegnar
samfélagsins og útgerðin í landinu gætu ekki tekið á sig
meiri byrðar, hverjir geta það þá?
Hvar á að
bera niður?
01/01 kjarninn stjórnmál
álit
Huginn Freyr
Þorsteinsson
heimspekingur