Kjarninn - 06.03.2014, Qupperneq 75

02/04 pistiLL
ljós fyrr en breski fjölfræðingurinn Francis Galton hóf að
rannsaka dreifingu svaranna. Hann fékk svarspjöld allra
þátttakenda afhent að leiknum loknum og raðaði þeim í
rétta röð frá þeim sem taldi skrokkinn léttastan til þess sem
taldi hann þyngstan. Það sem kom Galton í opna skjöldu var
ekki að einum þátttakandanum skyldi hafa tekist að grísa á
nokkurn veginn rétta þyngd, heldur að hópnum í heild hafði
nánast tekið að spá fyrir um hana upp á kílógramm. Svör
þátttakenda mynduðu tiltölulega snyrtilega bjölludreifingu
umhverfis miðgildið 547 kíló – sem reyndist aðeins 0,8% frá
þeim 543 kílóum sem nautið vó í raun!
besta vitund
Það ótrúlega er að þessi fjöldaspeki var ekki bundin við 800
hræður á gripasýningunni í Plymouth 1907, heldur hafa rann-
sóknir og tilraunir ítrekað sýnt að hópur
fólks, sem tekur sjálf stæðar ákvarðanir á
grundvelli bestu vitundar, hefur tilhneig-
ingu til að komast að réttari niðurstöðu sem
heild en hver einstaklingur innan hópsins er
að jafnaði fær um. Það er til dæmis alræmt
hversu erfiðlega fjárfestum gengur að ávaxta
pund sitt betur en sem nemur hækkun mark-
aðsvísitalna með því að veðja á stök fyrir-
tæki, því markaðsverð þeirra (sameiginlegt
mat allra fjárfesta á markaðnum á verðmæti
fyrirtækjanna) er sjaldan rangt.
Þessi eiginleiki verðmyndunarkerfisins (þ.e. markaðs-
aflanna sem ráða því hvað hlutirnir kosta), að geta sameinað
þekkingu og skoðanir mikils fjölda þátttakenda í eina tölu,
verð, er reyndar helsta ástæða þess að margir hagspekingar
aðhyllast markaðsskipulagið sem slíkt. Af þessum sökum
fullyrti Nóbelsverðlaunahafinn Friedrich Hayek til dæm-
is að ef verðmyndunarkerfið væri afleiðing meðvitaðrar
hönnunar, en ekki árþúsundalangrar þróunar, væri það talið
stórkostlegasta uppfinning mannkynssögunnar. En þótt
röksemdafærslan fyrir því að verð sé „rétt“ sé sannfærandi
„Það er til dæmis
alræmt hversu
erfiðlega fjár-
festum gengur að
ávaxta pund sitt
betur en sem nemur
hækkun mark-
aðsvísitalna ...“