Sagnir - 01.04.1980, Síða 10

mynda slr sjálfstæðar skoðanir
og verða virkir þáttakendur í
lýðræðisþjóðfélagi.
Um miðjan áratuginn ríkti
þó vaxandi óánægja með þessa
sögukennsluaðferð - ekki aðeins
í hópi sögukennara, heldur
einnig meðal foreldra og
stjórnmálamanna. Greinin
lenti í sviðsljósinu einmitt í
þann mund er öflug umræða um
menntakerfið í heild stóð yfir
og rætt var um endurbætur á
grunnskólanum, sem síðan átti
að fylgja eftir með endurbótum
á framhaldsskólakerfinu.
Margir aðilar töldu, að við
séftæka sagnfræðiheimildarýni
töpuðu nemendur yfirsýn yfir
sögulega þróun. Það var orðið
meira og minna tilviljunum háð
hvað fengist var við í grein-
inni - þar sem meginatriðið var
aðferðin, heimildarýnin. Nem-
endurnir gátu utskrifast úr
skólakerfinu með góða þekkingu
á heimildum varðandi einvalds-
hyllinguna árið 1660, undan-
haldið frá Danavirki 1864, Ink-
ana^og þróunina í suðurhluta
Afríku - en ef til vill án þess
að vita hvað grundvallarhugtök
á borð við "endurreisnartíma"
"léflssftipulag" o.s.frv. fela í
sér eða án þess að hafa heyrt
fjallað um frönsku byltinguna
eða Hitler. Aherslan á að-
ferðafræðina gat auðveldlega
leitt til þess, að öll söguleg
viðfangsefni og vandamál urðu
jafnvæg - eða jafn lítilvæg.
Samfélagsfrædi
Þannig hljómaði gagnrýnin.
Og í opinberu umræðunni var
greinin léttvæg fundin. Því
kom það ekki á óvart, þegar
grunnskólalögin nýju voru sett
árið 1975, að staða sögunnar
varð veik. 1 3. - 5. bekk var
hún felld inn í kennslu £ sam-
félagsfræði, sem alls var 3
vikustundir. í 6. - 7. bekk
hlaut greinin þó sjálfstæða
stöðu með tvær vikustundir. í
8. - 10. bekk var komið á fót
nýrri grein "samtímasamfélags-
fræði" þar sem unnt var að
fjalla um sagnfræðilega þætti,
en að öðru leyti var viðfangs-
efni greinarinnar nokkuð ó-
ljóst. Saga varð valgrein í
8. - 10. bekk á sama hátt og
landafræði, líffræði, þýska og
ýmsar hagnýtar greinar, svo sem
vélritun og fleira. Þar sem
stundaskráin gerði aðeins ráð
fyrir fáum valgreinatímum, og
þar sem þýskunám var skilyrði
fyrir réttindum til framhalds.-
náms í menntaskóla, þá kom
fljótlega í ljós, að þetta varð
til þess að aðeins 5 - 10 %
nemenda í 8. - lo. bekk nutu
sögukennslu. Það liggur í aug-
um uppi að þetta hafði áhrif á
sögukennslu í fyrstu bekkjum
menntaskólanna.
Olík gagnrýni
Þegar á árunum 1974-5 höfðu
sögukennarar komið að vandamál-
um greinarinnar í blaðagreinum
og í eigin málgögnum. Gagnrýni
óx á aðferðafræðieinbeitinguna
í greininni, en hún hafði leitt
fremur tilviljunarkennda og
misdreifða umfjöllun um ólík
söguskeið. Krafan um að fylgja
bæri "rauðu þráðunum" í kennsl-
unni lenti í brennidepli hjá
gagnrýnendunum - og foreldrar
og stjórnmálamenn studdu þessa
kröfu í vaxandi mæli, þó að
þeim væri e.,t.v. ekki ætíð
ljóst, að þeir höfðu ekki sama
þráðinn í huga (þannig voru
þeir sem stóðu lengst til hægri
og þeir sem stóðu yst til
vinstri á einu máli um þetta,
svo lengi sem ekki var nánar
skilgreint, hver "rauði þráður-
inn" ætti að vera) . 1 hópi
sögukennara var hins vegar
ljóst, að engar óskir voru þar
á lofti um afturhvarf til "ár-
tala-og-kóngarunu"-kennslunnar,
heldur óskir um yfirsýn yfir
sögulega þróun í krafti "þróun-
ar- og samhengisskilnings" sem
fyrst og fremst skyldi hvíla á
þekkingu á þeim ól£ku fram-
J