Sagnir - 01.04.1980, Blaðsíða 21

Hér sést að í reiti fjöl-
skylduspjaldsins eru annars
vegar færðar upplýsingar beint
af einstaklingsspjöldunum
(staðar- og mannanöfn,starfs—
heiti,dagsetning og giftingar-
ár maka og barna( fæðingar- og
dánarár maka og barna),hins
vegar niðurstöður útreikninga
sem gerðir eru eftir á og gera
tölvuvinnslu gagna mögu Lega
(aldur maka við hjúskaparslit,
lengd hjúskapar,kynferði barna
og lífaldur (þeirra sem upp-
lýsingar hafa fengist um). í
sérflokki eru útreiknigar (hér
í 4.-6. dálki frá vinstri,
gegnt nöfnum barnanna) er sýna
aldur móður við fæðingu hvers
barns (4.d.),hve mörg ár bún
hafði þá verið í hjónabandi
(5.d.) og hversu langt bil,
talið í mánuðum,er milli stofn-
unar hjúskapar og fyrstu fæðing-
ar og síðan annarra fæðinga (6.
d.). Til þess að hægt sé að
finna s.k. aldursbundna frjó-
semi er ennfremur reiknað út -
miðað við skiptingu þess hluta
hjúskapartímabilsins sem fellur
saman við "líffræðilegt" barn-
eignaskeið konunnar.í 5 ára
aldursflokka (15-19,20-24 o.s.
frv.,l.d. frá v.) - hversu
mörg ár innan hvers aldurflokks
móðirin hafi til barneigna
(2.d.) og hve margar fæðingar
komu raunveruLega á hverju
slxku aldursbili (3.d.). Neðar
í sömu dálka eru færðir sam-
bærilegir útreikningar að öðru
leyti en því að 5 ára skipting—
in er hér miðuð við "hjúskapar—
aldur",en ekki lífaldur konunn—
ar. Neðst er svo skráður fjöldi
barna eftir kynferði.
Á grundvelli slíkra gagna
sem fjölskylduspjöldin sýna (24)
má með tölfræðilegri úrvinnslu
finna nánast allar hinar sömu
stærðir og lýðfræðingar hafa
reiknað út frá manntalsgögnum
20.aldar. Þar á meðal má nefna,
auk ýmissa stærða sem fólks-^
fjöldasagan hefur leitt í ljós,
ókvænis- og giftingartíðni,
meðalgiftingaraldur, stærð
kjarnafjölskyldna og dánarlíkur.
Alveg sérstaklega er aðferðin
til þess fallin að sýna frjó-
semi kvenna x ýmsum myndum og
virkni hjúskapar sem barneigna—
stofnunar,þ.e. tíðni óskilget-
inna fæðinga (25),og getnaða
fyrir stofnun bjúskapar (26),
fæðingarbil (27),aldursbundna
frjósemi kvenna (28),frjósemi
kvenna í hjónabandi eftir
lengd þess (29) og aldur móður
við síðustu fæðíngu (30).
Ekki er svo að skilja að
þessi aðferð sé hin eina sem
hefur verið beitt í sögulegri
lýðfræði eða að greinin fúlsi
við öðrum heimildum en prest—
þjónustubókum. Hér er þó ekki
rúm til að fara frekar út x þá
sálma og vísast til yfirlits-
rita um það efni (31). Það sem
hér verður sagt um ávinninga
miðast líka fyrst og fremst
við umrædda aðferð.
Frædíiegir ávinningar
og annmarkar
Ekki mun ofmælt að söguleg
lýðfræði hefur valdið umbylt—
ingu í þekkingu manna á félags—
og fjölskylduháttum þess txma—
bils sem rannsóknir hafa einkum
beinst að.
Diabreytingin felst í fyrsta
lagi x þvx að nýstárlegt sjónar—
horn.nýr skoðunarmáti hefur haf—
ist til öndvegis. Beimildir
sem helst hafa verið notaðar í
fólksfjöldasögu eru þess eðlis
að aðeins er hægt að gefa
kyrrstæða mynd af fólkstölunni
og ýmislegum einkennum hennar.
1 reynd hefur mest verið unnið
með meðaltöl fyrir hei1 lönd
eða landshluta og hreytingar
á einstökum þáttum raktar frá
einu tímabili til annars eftir
efni og ástæðum. Aðferðinni hef—
ur verið líkt við myndatökn
(Dupaquier,123): mynd af fólks-
tölunni anno 1850 er t.d. bor—
in saman við sams konar mynd
anno 1890. Þróunarferlið þarna
á milli birtist ekki öðru vísi
en í formi heildartaIna,varð-
andi fæðingartxðni,hjúskapar-
hlutfall o.s.frv. Aðferðin
sýnir ekki breytingarferlið við