Sagnir - 01.04.1980, Page 45

lýðveldisstjórnarskráin væri ein-
ungis til bráðabirgða, en flokk-
urinn setti ekki nákvæmar fram í
hverju sú endurskoðun skyldi
fólgin. I stefnuskrá Samtakanna
frá árinu 1974 er einnig krafist
endurskoðunar, einkum með tilliti
til lýðræðislegri ákvarðanatöku
og atvinnulýðræðis. 1 stefnu-
skrám öháða lýðræðisflokksins og
allra lýðræðisflokkanna þriggja
1974 er að finna ákvæði um þjóð-
aratkvæðagreiðslu um öll meiri-
háttar mál. Krafa smáflokkanna
um endurskoðun stjórnarskrárinn-
ar hefur í nær öllum tilfellum
verið í þeim tilgangi sett fram,
að afnema það er þeir nefna
"óhóflegt flokksræði".
Her stöcívam ál
og þjóderniestefna
Annað meginmál framboða smá-
flokkanna hefur verið herstöðv-
armálið og hefur Þjóðvarnar-
f lokk inn borið þar hæst, enda
helgaði hann sig þessu máli í
fyrstu. Sé á heildina litið
hefur þó skipt algjörlega í
tvö horn milli þeirra flokka
sem á annað borð hafa tekið af-
stöðu til hermálsins og hefur
sú afstaða farið eftir hægri/
vinstri skiptingu. Þjóðvarnar-
flokkur, Mýneshreyfing, Utan
flokka - Alþýðubandalag, KSML
og Fylkingin hafa tekið ákveðna
afstöðu gegn hernum og aðild
Islands að Atlantshafsbandalag-
inu. Samtökin eru einnig á móti
hernum, en vilja þjóðaratkvæða-
greiðslu um aðildina að Atlants-
hafsbandalaginu. Lýðveldisflokk-
urinn, öháði lýðræðisflokkurinn
°g Lýðræðisflokkur Norðurlandi
eystra hafa hins vegar tekið gagn-
stEeða afstöðu. Aðrir flokkar
hafa næsta lítið eða ekki látið
sig málið skipta. Þótt her-
stöðvaandstaða flokkanna hafi
verið byggð á mjög ólíkum for-
sendum, þá einkenndi hana rík
hjóðerniskennd; vilji til að
Yei’nda séríslenska menningu og
islenska tungu gegn þeim erlendu
ahrifum sem fylgdu hersetunni.
Sameinining vinstri manna
Þriðja meginatriðið sem sett
hefur svip sinn á stefnuskrár
smáflokkanna, er viðleitni þeirra
til að sameina alla vinstri menn
í einn flokk. Þótt mismunandi
skilningur hafi verið lagður £
þetta atriði, þá hefur það verið
sameiginlegt öllum flokkum nema
þeim sem að meginstefnu hafa
verið til hægri við Framsóknar-
flokk. Þjóðveldismenn, Lýðveld-
isflokkur og Lýðræðisflokkarnir
allir, hafa hins vegar hafnað
skiptingu þjóðarinnar í hægri/
vinstri og telja slíkt hömlu á
þjóðareiningu og telst Mýnes-
hreyfingin þar með að nokkru
leyti. Stefnan um sameiningu
allra vinstri manna í einn flokk
kemur fyrst fram hjá Frjálslynd-
um vinstri mönnum 1942, en sú
sameiningarviðleitni náði þó
ekki til Sósíalistaflokks, heldur
var fyrst og fremst miðuð við
Alþýðuflokk og Framsóknarflokk.
Þjóðvarnarflokkur setur fram
svipaða stefnu 1953, en hann
hefur jafnframt í huga að flokks-
kerfið þróist í átt til tví- eða
þríflokkakerfis og yrði Þjóð-
varnarflokkurinn þá vinstra mót-
vægi við Sjálfstæðisflokk en
Framsóknarflokkur á milli.
Flokkurinn hafnaði algerlega
samstarfi við Sósíalistaflokk/
Alþýðubandalag í fyrstu og það var
ekki fyrr en flokkurinn hafði
klofnað 1960 að kosningasam-
starf náðist við Alþýðubandalagið
1963. Sameining vinstri manna
var aðalmál framboðs Utan flokka
- Alþýðubandalags og síðan af-
sprengis þess og Þjóðvarnarflokks,
- Samtaka frjálslyndra og vinstri
manna. Með framboði Samtakanna
1971 má segja að fyrst náist
verulegur árangur, en hann varð
skammvinnur vegna klofnings, bæði
yfir til Alþýðubandalags og Al-
þýðuflokks, svo og yfir til
Frjálslynda flokks Bjarna Guðna-
sonar 1973.