Sagnir - 01.04.1981, Side 22

20
nefna Sverri Kristjánsson, sem
samdi sagnaþætti með sitáidlegu
ívafi. Enginn vafi leikur á
því, að stóraukin útgáfa bóka,
blaða og tímarita, sem tengd-
ist bættum efnahag íslendinga,
vexti þjóðarinnar og auknum
tómstundum almennings, átti
þátt í þeim fjörkipp, sem kom
í alþýðlega sagnfræði. Á síð-
ustu áratugum hafa komið út
fjölmörg sagnaþáttasöfn, og
hafa þau oft notið vinsælda
á almennum bókamarkaði eins
og svokallaður þjóðlegur fróð-
leikur yfirleitt. Kemur þar
fram almennur áhugi landsmanna
á sögulegum efnum. Hér er
sumpart um að ræða sagnaþætti,
sem bundnir eru ákveðnum hór-
uðum, nokkrir höfundar hafa
heyjað sér efni í sagnaþætti
víðs vegar að, og gefin hafa
verið út þáttasöfn, sem geyma
sams konar frásagnir úr ýmsum
héruðum; má þar nefna Sögu-
þætti landpóstanna, Göngur og
réttir, Hrakninga og heiðavegi
og Þrautgóðir á raunastund~I
Þá hafa fjölmargir sagnaþættir
verið samdir til birtingar í
blöðurn og tímaritum.
Tengt grósku í sagnaþátta-
ritun er mikið blómaskeið í
héraðssöguritun á síðustu ára-
tugum. Héraðssöguritun þessa
tíma hefur að talsverðu leyti
fylgt fræðilegum hefðum, og
margar ritsmíðar á þessu sviði,
sem draga má í dilk alþýðlegr-
ar sagnfræði, eru ekki gerólík-
ar þeim, sem strangfræðilegar
geta kallast. Erfitt er að
alhæfa að þessu leyti um hin
mörgu yfirlitsrit um sögu ein-
stakra byggðarlaga, sem út hafa
komið á síðustu áratugum, og
sama máli gegnir um sögu félaga,
stofnana og fyrirtækja, sem
sett hefur mikinn svip á £s-
lenska sagnaritun á þeim tíma.
Vöxt héraðssöguritunar má að
nokkru leyti rekja til stofn-
unar héraðssögufélaga og átt-
hagafélaga frá því á fjórða
áratug þessarar aldar, en mörg
þeirra hafa gefið út tímarit
með héraðssögulegu efni. Lík-
legt má telja, að örar þjóð-
félagsbreytingar og fólksflutn-
ingar úr sveitum hafi orðið til
þess að leiða hug manna að sögu
einstakra liéraða í ríkari mæli
en ella. Þá er enginn vafi á
því, að gengi héraðssögu í ná-
grannalöndum hefur ýtt undir
héraðssöguritun hér á landi.
En í nágrannalöndum kemur
fram alþýðleg sagnaritunarhefð
á sviði héraðssögu, ekki ósvip-
uð þeirri, sem hér þekkist.
Það er og athyglisvert í sam-
bandi við héraðssöguritun, að
sums staðar hafa háskólagengn-
ir menn og menn, sem minni
skólagöngu hafa notið, haft
með sér nána samvinnu á þessu
sviði, Má þar taka útgáfu
Skagfirðingabókar til dæmis.
Niðurstaða mín er sú, að
oft á tíðum sé erfitt að greina
alþýðlega sagnfræði frá annarri
sagnfræði. Þó sé hér um sér-
staka sagnaritunarhefð að ræða,
umfangsmikinn og jafnframt
merkan þátt í íslenskri sagna-
ritun á 19. og 20. öld, sem sé
nátengdur sagnaritunarhefð
fyrri alda.
Hland til þvottar
A nóttunni sefur húsbóndinn_og
öll fjölskylda hans, kona og börn,
í einu lofti og hafa yfir sér
ábreiðu úr ull. Þau liggja á sams
konar brekánum, en hafa hvorki
hálm né hey. 011 pissa þau í sama
koppinn, og á morgnana þvo þau sér
úr honum um andlit, munn, tennur
og hendur. Þeir telja þessu margt
til gildis og segja, að það fegri
andlitið, viðhaldi kröftunum,
styrki handsinarnar og verji tenn-
urnar skemmdum.
(Dithmar Blefken, hollenskur,
kom hingað 1565, Glöggt er
gests augað, bls. 40)