Sagnir - 01.04.1981, Side 29

27
Gunnar Karlsson:
Hvad adgreinir sagnfrædi
leikra og lærdra ?
ölafur Kárason Ljðsvxkingur
skrifaði Þætti um Einkennilega Menn,
Þessir menn voru
o . . allir merkilegir að því
leyti að þeir áttu ekki aðrar
eignir en skýin á himninum eða í
hæsta lagi sðlina. Hitt var at-
hyglisvert að aldrei fjallaði
höfundurinn um svo auman mann í
þáttum sínum, að það gerðist án
sérstakrar virðíngar. Einsog
hann mintist aldrei í daglegu
lífi á Jarþrúði Jðnsdðttur án
þess að skeyta aftan við: heit-
kona mín, þannig gætti hann þess
einnig að titla vandlega sérhvern
mann sem hann snart penna sínum,
en tvítitlaði suma: skáldyrðíng-
ur og hestamaður, skáldmey og
saumakona, saungmey og vinnu-
kona; einfaldur karlmannstitill:
bokmenntavinur, dagbðkarritari,
ekkjumaður, kaffisölumaður; ein-
faldur kvenmannstitill: húskona,
lettastúlka, fánggæslaj mann sem
atti aðeins eina geit titlaði
hann geitfjáreiganda,
Annað einkenni þáttanna er að
Peir eru sýnilega tjáning á raunum
°fundar. í örlögum Hinna Einkenni-
ogu^Manna endurspeglast böl hans
^S.búa undir þrúgandi ást Jarþrúðar
eitkonu sinnar:
, Jðhann beri flúði í tuttugu
ar undan ástkonu sinni, Sagan
hofst á því að hann var kvæntur
maður í Norðurlandi og bjð búi
Sinu. Þá kom ástkonan. Við
komu ástkonunnar fiúði konan.
Eu eftir skamma hríð fðr Jðhann
beri að hatast við ástkonuna og
®tlaði að vekja upp dauðan mann
að senda á eftir henni, en vakti
UPP mðður sína í misgripum. Mðð-
ir hans flaug á hann og glímdi
við hann í kirkjugarðinum leingi
nætur uns hún hafði hann undir.
Hún lagði á son sinn að hann
skyldi um tuttuga ára skeið fara
flðttamaður milli landsfjðrðúnga
ásðttur af myrkraverum: sl^yldu
þær rífa af honum hverja spjör
svo ekki biði á honum ríðanda
ræxn. Af ferðum hans öllum um
landið var sú minnisverðust er
hann fðr um hávetur yfir Kjöl,
og var átján daga milli bygða.
Guðsorðalestur gat hann ekki
hlustað á. Hann hafði lítinn
skjatta meðferðis og voru í hon-
um einir sokkar, skðræflar og
passíusálmarnir. Hinn Beri var
maður þögullyndur.
Sami bölvaldur er á ferðinni í
þætti ólafs af Jðni almáttuga, sem
eiginkona hans lagði slíka ást á að
hann greip til örþrifaráðs:
Jón almáttugi mataðist rðlega og
án þess að segja margt. En þeg-
ar hann hafði lokið krásunum tók
hann upp sjálfskeiðíng sinn hár-
beittan og brá á hreðjar sér,
rétti diskinn síðan að konu
sinni áðuren hann staulaðist til
sængur vanaður maður.
Eru þetta einkenni alþýðlegrar
sagnfræði, það sem greinir hana frá
sagnfræði háskólamanna? Það fyrra
kannski, virðingin fyrir hverri
persðnu, hvað sem líður völdum henn-
ar og eignum. Síðara einkennið á
líklega með einhverjum hætti við
alla sagnfræði (nema ef vera skyldi
eitthvað sem háskðlamenn skrifa til
þess eins að hreppa prðf og annan
frama). Hún er öll tilraun okkar
til að átta okkur á eigin aðstæðum
með því að tefla fram hliðstæðum og