Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Side 38

HELGAFELL
180
orsakaðar af’fjörviskorti, einkum Bi. Náskyld-
ar að útliti eru breytingar,er fram koma við
beri-beri, sem er annar fjörviskortssjúkdóm-
ur. Af sömu orsökum er Vernickes-veiki, en
þar eiga vefjabreytingarnar sér stað í heil-
anum, með tilsvarandi geðfræðilegum ein-
kennum. Um langa hríð hefir alkohól rang-
lega verið talin aðalorsök þessa sjúkdóms,
en margir sjúklinganna hafa aldrei neytt
alkohóls, og í dýrum má framkalla sjúk-
dóminn með Bi'fjörvilausu eldi. Þar sem
um taugaskemmdir er að ræða í sambandi
við alkohólneyzlu, er það raunverulega
hátternisbreyting í neyzlu almenns fæðis,
sem mestu máli skiptir. Tilraunir, sem gerð-
ar hafa verið til þess að skipuleggja fjörva-
gjöf þjóða, hafa leitt í ljós rénun á þess-
um íaugaskemmdum. Þess þarf naumast
að geta, að meðal þjóða, sem neyta af-
hýddra hrísgrjóna sem aðalfæðu, eru tauga-
skemmdir af þessu tæi algengar án nokk-
urrar alkohólneyzlu.
Þær persónuleikabreytingar, sem lang-
varandi sjúkneyzla hefir í för með sér, hafa
oft orðið grundvöllur þess áróðurs, að alko-
hólneyzla væri bein orsök geðsjúkdóma.
Óhóf getur vitanlega átt sinn þátt í geðsjúk-
dómum og hugsýki (neurosis) á sama hátt
og önnur hegðunar- og sjúkdómsfyrirbæri,
sem valda andlegri þenslu, en þeir geðsjúk-
dómar, er beinlínis stafa af alkohólneyzlu,
eru tiltölulega fáir. Hér á eftir verður drepið
á tvo þeirra.
Þess ber fyrst að gæta, að líta verður á
ofurölvun sem tímabundið geðtruflunarfyrir-
bæri. Varandi persónuleikabreytingar eru þó
vitanlega eigi til staðar. Ofurölvun er efna-
fræðilega framkölluð stundartruflun, hliðstæð
svæfingu, og grundvallast á inntökumagni
ákveðins efnasambands, alkohólsins. Ofur-
ölvun er sérstæðust allra þeirra fyrirbæra,
sem við alkohólið eru tengd líffræðilega,
vegna hins beina orsakasambands milli
alkohólmagnsins og ástandsins sjálfs. Með
einstaklingslegum smábreytingum fylgir of-
urölvun svipuðum meginlínum, sem áætla
má fyrirfram með sæmilegri nákvæmni.
Frá þægindakennd og glaðværð breytist
ástand neytandans stig af stigi í kæruleysi,
dómgreindarskort, truflaða framkvæmdagetu,
óráð og meðvitundarleysi. Hjá flestum er
hægt að framkalla ásvif með alkohólgjöf,
sem leiðir til 0,25% alkohólmagns í blóði
eða þar yfir. A sama hátt má áætla þann
bata, sem ásvifinu fylgir, þegar neyzlu er
hætt.
Þeir tveir geðsjúkdómar, sem tíðast or-
sakast af sjúkneyzlu eru drykkjuæði (deliri-
um tremens) og Korsakoffs geðveiki, og er
hinn fyrri mun algengari. Tíðni þessa sjúk-
dóms er um 4—5 af hundraði meðal lang-
varandi sjúkneytenda. í báðum þessum
sjúkdómsformum eru taugabólgur til staðar,
orsakaðar af fjörvitruflunum. Þær breyting-
ar, sem finnast í heila, eru rýrnanir á fell-
ingum heilabarkarins, einkum ofantil á fram-
skauti, en ná stundum aftur á miðlægari
svæði, þ. á. m. þau, sem stjórna vöðva-
hreyfingum og taka á móti skynjunum. Heila-
himnur þessara svæða verða þykkar og
ógagnsæar. Breytingamar eru upprunalega
bólga í einstökum frumum, síðan visnun og
brottfall. Endurbati ofannefndra sjúkdóma fer
eftir því, hversu langt þessar breytingar hafa
gengið.
Neytendur og neyzluform alkohóls
Hér að framan hafa nöfnin vanneyzla,
hófneyzla, ofneyzla, sjúkneyzla og óhóf
verið notuð til þess að gefa í skyn hin ýmsu
alkohólneyzluform einstaklinga og hópa.
Slík flokkun er óhjákvæmileg, ef athuga skal
skipulega viðhorf einstaklingsins til alkohóls.
Eigi að síður ber þess að gæta, að skipting
sem þessi er naumást fræðilega alger og
að erfitt er að draga hreina línu milli hverra
tveggja flokka — jafnvel þótt um yfirlýsta
stefnu sé að ræða.
Vanneytendur eru þeir einstaklingar, sem
einskis alkohóls neyta, af ásetningi eða
vegna kringumstæðna. í þessum flokki eru
skipulagðir bindindismenn, atvinnubindind-
ismenn, óskipulagðir bindindismenn og loks
ýmsir einstaklingar, er eigi hafa verulega