Nýtt Helgafell - 31.12.1957, Blaðsíða 42

184
HELGAFELL
til annars, að erfitt er að draga meginlínur
gildandi hvervetna. Eigi að síður er ljóst,
hversu mörg höfuðatriði endurtakast í
reynslu flestra þjóða. Skoðanaleg alhæfing
er varhugaverð, en eigi verður þess dulizt,
að ákveðin veruleikaatriði verða ekki um-
flúin, hvort sem betur þykir eða verr.
Bersýnilegt er, að framleiðsla og neyzla
alkohóls er almennari en nokkru sinni fyrr.
Sú þörf, sem það fyllir, fer vaxandi, og tækni-
lega séð er uppfylling hennar auðveldari
en nokkru sinni fyrr. Þau lönd, sem leitt
hafa í lög verzlunar- og neyzlubann alkohóls,
hafa yfirleitt öll horfið frá því ráði á ný, eftir
að hafa séð nýja tegund afbrota skapast,
smygl, brugg og leynisölu. Ókleift hefir
reynzt að framfylgja vanneyzlulögum, af
þeirri einföldu ástæðu, að verulegur hluti
hverrar þjóðar sér enga réttlætanlega ástæðu
til þeirra og virðir þau að vettugi. Hætta sú,
sem stafar af því að láta þjóðfélag burðast
með lög, sem ekki hafa siðferðilegan bak-
hjall í vitund mikils þjóðarhluta, er auðsæ.
Á hinn bóginn neitar enginn þeim vanda-
málum, sem skapast, þar sem alkohólneyzla
gengur úr hófi.
Flest þjóðfélög gera þá kröfu til hvers ein-
staklings, að hann sé ábyrgur gerða sinna.
Eigi að síður er sú hneigð víða til staðar að
afsaka ofurölvann, sem fremur andþjóðfélags-
lega athöfn. Lagabrot hefir refsingu í för
með sér, en allar líkur benda til þess, að
ef um óhófsmann er að ræða, sé sjúkdómur
hin raunverulega orsök afbrotsins, og refs-
ing því hæpin til úrbóta og í sumum tilfell-
um tvímælalaust neikvæð. Loks hafa sum
þjóðfélög sett sig í þá furðulegu togstreitu-
afstöðu að standa fyrir alkohólsölu og nota
hana sér til tekna, en verja samt fé til áróð-
urs gegn þessari sömu sölu og neyzlu alko-
hóls, þar á meðal þeirri neyzlu, hófneyzl-
unni, sem frá þjóðfélagslegu sjónarmiði er
tvfmælalaust æskilegust. Hinar margvíslegu
sölu- og dreifingaraðferðir, sem sumstaðar
tíðkast, breytilegar jafnvel frá ári til árs og
einum hrepp til annars, gera sitt til þess að
rugla meðvitund almennings og tilfinninga-
lega afstöðu hans til alkohólneyzlu. Þegar
heil ríki fipast svo mjög f raunsærri afstöðu
til alkohólmála, er naumast að furða, þótt
heimili og einstaklingar hneigist til tvfhyggju
og tilfinningasemi.
Þau vandamál, sem víðast hvar eru efst
á baugi, þar sem skyggnzt er um í viðhorfum
óhóflegrar alkohólneyzlu, eru sjúkdómar,
vinnutap, neikvæð hegðun, slys og afbrot.
Þjóðfélagslega séð eru þetta vitanlega þýð-
ingarmikil atriði, en ástæða er til þess að
gaumgæfa, að hverju leyti þau stafa af
alkohólneyzlu eingöngu, og hvenær gripið
er til þeirra sem orsakaskýringar að ósekju.
Afstaða almennings í þessum efnum er sér-
staklega athugunarverð.
Venjulega vekja alkohólsjúkdómarnir til-
tölulega minnsta athygli f hverju þjóðfélagi.
Til þess liggja eftirfarandi meginástæður. Tala
þessara sjúklinga er yfirleitt lág samanborið
við aðra sjúkdóma, og í flestum menningar-
þjóðfélögum eru sjúkneytendur stundaðir á
tilheyrandi sjúkrahúsum, þótt undantekning-
ar finnist frá þeirri reglu, eins og lesendum
þessarar greinar mun kunnugt. Þegar undan
er skilin fjölskylda og vandamenn sjúkneyt-
andans, og starfslið sjúkrahúsa, hefir hann
æ minna saman við almenning að sælda
því veikari sem hann er og hverfur því af
sjónarsviðinu að mestu. í þjóðfélögum þar
sem menning er á lægra stigi og fátækt
ríkjandi, hverfur sjúkneytandinn að nokkru
leyti í hóp annarra líkamlegra og andlegra
örkumlamanna, sem margvíslegar þjóð-
félagslegar aðstæður hafa skapað. Sú
hneigð er vfðast hvar rík að líta niður á
atferli sjúkneytandans, þrátt fyrir betri vit-
und, og spomar það á móti virkum skilningi
á nauð þessara manna. Þessi afstaða er
því eftirtektarverðari, þegar þess er gætt, að
langtum fleiri einstaklingar í sæmilega efn-
uðum þjóðfélögum stytta líf sitt og eyði-
leggja heilsu sína á ofneyzlu matar en alko-
hóls, án minnstu andúðar samþegna sinna,
og í mörgum tilfellum er um hliðstæðar sál-
fræðilegar orsakir að réeða fyrir báðum of-
neyzlunum.