Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.02.1964, Blaðsíða 82

Auk lækninganna var burnirótin notuð til börkunar á skinnum og
til litunar. Gefur hún gulan lit, soðin með álúni. (Hjaltalín).
Burnirótin er allstór og stæðileg jurt á íslenzkan mælikvarða. Meg-
inpartur plöntunnar er jarðstöngullinn, sem áður er nefndur. Upp af
jarðstönglinum spretta einn eða fleiri stönglar, sem vaxa beint upp og
bera blöð og blóm. Geta þeir orðið allt að 30 sm á hæð, og vaxa oft
þétt saman og mynda þannig stóra brúska. Blöðin eru þykk og safa-
mikil, hárlaus, oftast ljósgræn á litinn. Raðast þau á stöngulinn með
vissum millibilum, eitt í hverri hæð (stakstætt). Mindast af þessu mik-
ið samræmi stönguls og blaða og gerir plöntuna undurfagia.
Blómin sitja mörg saman í skúfum á stöngulendunum. Hvert blóm
er að vísu ekki mjög skrautlegt né mikið fyrirferðar, en þegar þau
koma mörg saman og mynda eina samfellu verða þau býsna fögur og
áberandi. Hver jurt ber annað hvort karlkyns eða kvenkyns blóm (sér-
býli), en það er fremur fátítt meðal æðri plantna. Frævan er fjórskipt
næstum niður í gegn, eða réttara sagt samsett af fjórum frævum, sem
eru samvaxnar neðst. Að lokinni frjóvgun stækkar frævan mjög og
verður dumbrauð á litinn. Verður kvenjurtin þá jafnvel enn meira
áberandi en meðan hún var í blómi. Karljurtin liins vegar missir þá
mesta skrúðið.
Linneus hinn sænski taldi burnirótina sérstakt kyn og gaf henni
nafnið Rhodiola rosea. ítalinn Johann Scopoli skipaði henni hins veg-
ar í flokk með hnoðrunum (Sedum) og nefndi hana Sedum rosea. Mun
það vera hið viðurkennda nafn liennar nú. Þetta er þó dálítið álitamál.
Enda þótt burnirótin sé greinilega skyld hnoðrunum, sker hún sig frá
þeim um margt, m. a. um hið aðskilda kynferði blómanna og það, að
þau eru fjögur-deild, en ekki fimm-deild eins og hjá hnoðrunum.
Burnirótin telst til ættar hnoðranna, Crassulaceae en hún telst ásamt
steinbrjótsœtt. og rósaœtl til flokks rósanna (Rosales).
í flórubókum er burnirótin talin algeng um landið allt. Þetta er að
því leyti rétt, að hún finnst í öllum landshlutum og er víða algeng.
Hins vegar vex hún sumsstaðar mjög strjált, og vantar alveg víða í
innsveitum, a. m. k. á Norður- og Austurlandi. Þó má oftast finna
hana þar í fjöllum fyrir ofan 500 m hæð. Þetta sýnir, að burnirótin
er í eðli sínu fjallaplanta enda helur hún fundist í allt að 1000 m hæð
við Eyjafjörð. Þegar nær dregur úthafinu lækka neðri vaxtannörkin
og óskýrast, svo að í útsveitum verður burnirótin einnig algeng á lág-
lendi, og vex þar t. d. víða í sjávarhömrum. Komið getur og fyrir, að
burnirótin finnist í giljum og gljúfrum í innsveitum, langt fyrir neðan
hin eiginlegu vaxtarmörk. Vex lnin þá jafnan skuggamegin og oft í
80 Flóra - tímarit um íslenzka grasafræði