Flóra: tímarit um íslenzka grasafræði - 01.02.1964, Blaðsíða 111

RITFREGNIR
Steindór Steindórsson: On the Age and
Immigration of the Icelandic Flora. Rit
Vísindafélags fslendinga, XXXV. Reykjavík
1962.
Við íslendingar viljum gjarna láta kalla
okknr söguþjóð, og vissulega er sögulegur
áhugi hér almennari en víðast gerist. Þó
vitum við ekki enn hvenær landið byggðist
fyrst, né með hverjum hætti. Enn minna
' itum við þó um sögu dýranna og plantn-
anna í landinu, og er sú saga þó engu
ómerkilegri.
Allt frá menn fyrst gerðu sér ljóst, að
vfir landið hefði gengið liin svokallaða ís-
öld, hafa flestir gengið út frá því sem vísu,
að á þeim tíma, þ. e. Isöldinni, hefði allt
líf þurrkast út á landi hér og ekki byrjað
að þróast að nýju fyrr en í lok ísaldar, er
jökla leysti af landinu. Þessi kenning hefur
verið nefnd ördeyðukenningin (tabula rasa
theory). Samkvæmt benni átti því allt
plöntulíf og sennilega mestallt dýralíf að
hafa flutzt til landsins að ísöld lokinni, og
gat því í mesta lagi verið um það bil 10
þúsund ára gamalt í landinu.
Skömmu eftir aldamótin síðustu taka
hins vegar að heyrast raddir um það meðal
jarðfræðinga, að ísöldin hafi ekki verið ein
og óslitin, eins og áður var haldið, heldur
hafi ísaldarskeiðin raunar verið tvö eða
þrjú, með sumarskeiðum á milli. Á þessum
sumarskeiðum eða núlliísaldarskeiðum, er
talið að jöklar hafi haft svipaða útbreiðslu
og nú, og landið samkvæmt því að miklu
leyti gróið.
Nokkrar gróðurleyfar hafa fundizt, sem
sanna þetta.
Þrátt fyrir þetta héldu menn yfirleytt fast
'ið það, að allt líf hefði dáið út á síðasta
ísaldarskeiðinu.
Sumurin 1926 og 1929 ferðaðist sænski
skordýrafræðingurinn Carl Lindroth urn
landið í því skyni að' kanna skordýrafánu
þess. Hann kemst fljótt á þá skoðun að
ólnigsandi sé, að allt þelta skordýralíf lands-
ins þafi flutzt inn frá lokum ísaldar, þar
sem ekkert landsamband við Evrópu sé
hugsanlegt eftir þann tíma. Lindroth gerir
því ráð fyrir, að talsverður hluti skordýra-
fánunnar hafi lifað hér af síðustu ísöld,
einkum á strandsvæðunum á Suðaustur-
landi. Árið 1937 lætur svo dr. Sigurður
Þórarinsson jarðfræðingur þá skoðun í ljós
í riti, að allmikil svæði á landinu hafi hlot-
ið að vera íslaus eða íslítil á síðasta ísaldar-
skeiði. Dregur Sigurður þetta fyrst og fremst
af lögun landsins, eins og það er í dag.
Stærstu íslausu svæðin telur Sigurður hafa
verið þrjú, þ. e. Austfjarðahálendið, Eyja-
fjarðarhálendið og Vestfirði.
Þegar hér var komið sögu, höfðu norskir
grasafræðingar, með prófessor Nordhagen í
fararbroddi, komizt að þeirri niðurstöðu,
að úthreiðsla plantna í Noregi yrði tæpast
skýrð með öðru móti en því, að gera ráð
fyrir íslausum svæðum þar í landi á ísöld-
inni. Þessar niðurstöður fóru ekki framhjá
íslenzkum grasafræðingum og munu hafa
verið meginástæða þess, að Steindór Stein-
dórsson grasafræðingur tók að íhuga þetta
mál og rannsaka. Árið 1937 skrifar Steindór
grein í Náttúrufræðinginn, sem hann kall-
ar Jurtagróðurinn og jökultíminn. Setur
Steindór þar frarn þá skoðun, að nokkrar
plöntutegundir hafi getað lifað hér af ís-
tímana.
Jafnframt tekttr nú Steindór að kanna
útbreiðslu plantna í landinu, með tilliti til
þessa atriðis. Af þeirri könnun verður fljót-
íega ljóst, að fjölmargar plöntutegundir
hafa útbreiðslu, sem fellur að miklu eða
öllu leyti saman við áðurnefnd svæði, sem
lalið er að hafi verið íslaus á síðasta ísald-
arskeiði. Þessi staðreynd verður vart túlkuð
öðruvísi en svo, að einmitt þessar sömu
TÍMARIT UM ÍSLENZKA GRASAFRÆÐI - FlÓm 109