Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 74

mín í Kaupmannahöfn sent mér nýa buddu.
Hann dró þessa fallegu nýu buddu fram-
undan hempunni sinni og fór að bera sig
að opna á henni lásinn með bláum dcfnum
fíngrunum. Og til þess að þegja ekki alveg
á meðan hann var að starfa þetta, segir
hann:
Ég hef aldrei verið lagður fyrir saung.
En sá dagur hefur heldur ekki komið að
ég hafi ekki vitað að einn tónn er til og
hann er hreinn.
Að lnkum tókst séra Jóhanni að opna nýu
budduna sína og hann fann þar þenna cyri
sem hann skuldaði mér síðan um árið og
fékk mér hann.
Það er gott og fallegt að sýngja, sagði
hann um leið og hann fékk mér penínginn.
Einkum ef maður ætlar sér ekki hærra en
að sýngja yfir moldum þeirra manna sem
höfðu ekkert andlit.“
Ætli minningin um hina djúpvitru og auð-
mjúku kaþólsku múnka og klerka, sem Kiljan
kynntist á ungum aldri og bar mikla virð-
ingu fyrir, hafi ekki stutt hann og styrkt, þeg-
ar hann var að skapa persónu séra Jóhanns?
Brekkukotsannáll skipar að ýmsu leyti sér-
stakan sess í skáldskap Halldórs Kiljans Lax-
ness. Yfir honum er meira jafnvægi og ró en
flestum öðrum verkum hans. Minna er um
ádeilu, þótt hennar gæti nokkuð eins og bent
hefir verið á hér að framan. En snilldarbragð-
ið á stíl, frásagnaraðferð og persónulýsingum
cr sízt minna en áður.
Á það var minnzt áður, að Halldór er snill-
ingur í því að lýsa viðkvæmum og innilegum
tilfinningum á dásamlega einfaldan og látlaus-
an hátt, svo að jafnvel forhertur hugur og
kaldur hlýtur að hrffast og jafnvel vikna við
lesturinn. Þó er frásögnin gersamlega laus við
væmni og tilfinningavæl. Dæmi um slíka kafla
má víða finna sem glitrandi perlur í sögum
hans; hugstæðastar verða mér þó löngum lýs-
ingarnar á tilfinningum Sölku Völku, undir
sögulok, og sagan af Ástu Sóllilju, barni þján-
ingarinnar.
Ein skærasta perlan á því talnabandi er
skilnaður Álfgrfms og fósturforeldra hans í lok
Brekkukotsannáls:
„Ég hvarf til hennar ömmu minnar þar
sem hún stóð á sjávarbakkanum í síðpilsinu
sínu, með svarta sjalið yfir höfði og herðum.
Ég hafði aldrei faðmað þessa konu fyr, því
faðmlög voru ekki tíðkuð hjá okkur. Ég
varð undrandi hvað hún var grönn og létt,
og datt í hug hvort beinin í henni væru
ekki hol innan einsog fuglapípur Hún var
einsog visið Iauf í fángi mér þetta eina
stutta brot úr andartaki sem ég lukti hana
örmum.
Guð veri með þér Grímur minn, sagði
konan og bætti við eftir andartak: Og ef
þú skyldir einhversstaðar í heiminum hitta
fyrir þér kellíngarskar einsog mig, þá bið
ég að heilsa henni.
Afi minn Björn í Brekkukoti mintist
heldur þurlega til mín og sagði þessi orð:
ekki kann ég þér heilt að ráða úr því sem
komið er deingur minn En kanski gæti ég
sent þér band af riklíngi með miðsvetrar-
skipinu, hvað sem seinna verður; og farðu
sæll
Þegar báturinn var kominn nokkur ára-
tog frá landi stóðu þau enn í sjávarmál-
inu og horfðu á eftir dreingnum sem ó-
kunnug kona hafði feingið þeim í hendur
nakinn. Þau héldust í hendur og aðrir
menn viku fyrir þeim og ég sá aungvan
nema þau. Eða voru þau kanski svo sér-
kennileg að annað fólk Ieystist í sundur í
kríngum þau, varð að þoku og hvarf?
Þegar ég var kominn með pokann minn
uppá þiljur póstskipsins Norðstjörnunnar
sá ég á eftir þeim hvar þau leiddust heim-
áleið; í áttina til krosshliðsins okkar; heim
í Brekkukot, bæinn okkar sem átti að
jafna við jörðu á morgun. Þau héldu hvort
í annars hönd eins og börn.“
Svona skrifa snillingar cinir.
72
DAGSKRÁ