Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.06.1958, Blaðsíða 48

ísku konungsríkjanna og Rómar, voru ja£n-
framt þær einu er ekki liafa leitazt við að
sýna slíkan Sannleik; við endurvekjum allar
hinar.
List menningar er í senn sú sem hún skap-
ar og allar þær líkneskjur sem henni eru
nálægar. Renaissansinn liefur ekki aðeins lagt
a£ mörkum nýja list lifandi manna, heldur
einnig nýja list látinna; okkar tímaskeið legg-
ur ekki aðeins fram sína eigin málaralist,
heldur einnig Safn Imyndunar sinnar — hluti
þess er framhald að Louvre 19. aldar, eins
og það var framhald safna Médicisættarinn-
ar, og annar hluti þess lekur við af Louvre,
um leið og hann fellir það úr gildi, á sama
hátt og söfn Médicisættarinnar tóku við af
fjársjóðum klaustranna ...
Við hefðum fyrr öðlazt meðvitund um
þennan listheim, sem fæðzt hefur um leið og
menning okkar, ef við hefðum ekki ruglað
honum santan við þróun jtess sem á undan
var, ef við hefðum ekki haldið að fæðing
hans væri óhjákvæmileg afleiðing landvinn-
inga okkar, landkannana og fornleifarann-
sókna. Uppgötvuðu Vesturlönd negralistina
um leið og bananana? Gerum okkur vel ljóst,
að þau uppgötvuðu ekki mexikönsku listina
um leið og súkkulaðið. Landkönnuðir Afríku
uppgötvuðu ekki negralistina, heldur skurð-
goðin; landvinningafrömuðirnir ekki mexik-
önsku listina, heldur átrúnaðargoð Aztek-
anna. A þeim fjölda eyja, scm Evrópumenn
komust yfir, fundu þeir ekki annað en furðu-
gripi. Ef 19. öldin, sent ekkert þekkti lil
Súmers, hefði giafið upp Warkahöfuðið,
hefði hún flokkað jrað með kaldverskum
átrúnaðargoðum og gefið því gaum, af sagn-
fræðilegum ástæðum, eins og öðrum sams
konar verkum, vegna óljósra tengsla við Biblí-
una. Atrúnaðargoðin verða listaverk er þau
breyta um skírskotun, um leið og þau eru
tekin inn í listheint sem engin menning hafði
þekkt fyrir okkar daga. Evrópa uppgötv-
aði negralistina um leið og hún lók að virða
fyrir sér afríkönsku höggmyndirnar innan
um verk Cézannes og Picassos, en ekki innan
um kókoshnetur og krókódíla. Hún upp-
götvaði mikilfenglega höggmyndalist Kína
fyrir tilstilli rómönsku líkneskjanna, en ekki
algengra yfirborðsstælinga á kínverskri list.
Og rómönsku listina uppgötvaði hún ekki á
heimsenda, heldur á veggjum og súluhöfð-
46
um sinna eigin kirkna. Á sama hátt og hún
hafði uppgötvað klassísku fornöldina forð-
um í rústum sem úði og grúði af í Róm;
og á Flandri og Ítalíu verk primitívu málar-
anna, sem þar voru til frá því þau höfðu
verið máluð. Myndbreyting fortíðarinnar var
fyrst og fremst breyting augnaráðsins. Án
fagurfræðilegrar byltingar hefðu höggmynda-
list elztu menningarskeiðanna, mósaikin,
gluggaskreytingarlistin aldrei hlotið sess við
hlið málaralistar Renaissansins og konungs-
einveldanna; aldrei hefðu þjóðfræðisöfnin,
hversu víðfeðm sem þau hefðu orðið, færzt
yfir þá markalínu er skildi þau frá lista-
söfnum.
Til einskis hefði Evrópa drottnað yfir
jörðinni, ef hún hefði ekki laðað fram þá
málaralist, sem listamennimir hafa beitt til
þess að lækna hana af vaglblindunni og
opinberað hefur „myndunarkraft" verka, er
talin voru „afmynduð" vegna vanmáttar og
klaufsku. List okkar nægir ekki til þess að
gera grein fyrir þessari endurvakningu; en
með því að gera listsköpttnina háða ytra-
borðinu hefur hún afhjúpað okkur umdæmi,
]iar sem mexíkanskur guð er höggmynd og
ekki skurðgoð, þar sem uppstillingarmyndir
Chardins sameinast Konungunum frá Char-
tres og guðum Elefanta í einni og sömu ná-
latgð, — í fyrsta heimi alheimslistarinnar.
Og hann er miklu ólíkari fyrirrennurum
síninu en virðist.
í Louvre, Offices, Pitti — f höllum —
varðveita málverk og styttur cinkenni dýr-
mætra gripa, arfleifð frá listsölum konunga;
í nýtízkulegustu söfnum Evrópu og Ameríku
mynda þau enn „safndeildir". Safnið breytir
verkinu í hlut: menn beri gotnesku salina í
Louvre og jafnvel Klaustrasafnið í New York
saman við dómkirkjurnar! Ett Safn Imynd-
unarinnar bætir altur á móli við sérhvert
raunverulegt safn (auk jress sem til er f öll-
um hinum) dómkirkjttnni, grafreitnum, hell
inum, sem ekkert þeirra gati eignazt; |iaí
er ekki staður hásteinmds fburðar, sú höll,
þar sem listinni virðist fyrir komið sem
hlnta innanhússmuna, |>aðan sent högg-
ntyndalist Afríku og Kyrrahafseyja er út-
skúfað, eins og gotneskti listinni forðum —
en aufúsa þykir í tiigerðarmálverkum fjar-
lægari Austurlanda. Listheimur okkar er
ekki takmarkaður við verk, því Kore frá
DAGSKRÁ