Félagsbréf - 01.04.1958, Blaðsíða 22

10
FÉLAGSBRÉF
skynjun lcsandans fvrir málinu, bókstaflega vekja hann til vitundar
um mátt orðsins þegar það er notað nakið, án tötranna sem mælsku-
menn og praktískir prédikarar liengja á það. Hugsunarlaus eða óná-
kvæm notkun málsins er þjónusta við lygina jafnvel sannleikurinn
\erður lygi, þegar liann er sagður án þeirrar fyrirliafnar sem tungan
krefur böm sín um.
* * *
Orð eru í vissum skilningi myndir af hlutum, atliöfnum, viðburðum
og hugtökum tilverunnar. Orð gegna því lilutverki að kalla fram í huga
hlustandans ákveðna mynd, svipaða Jieirri sem mælandinn liefur í liuga.
f daglegu máli gerisl J)elta svo ört og ósjálfrátt að við gefum J)ví sjald-
an gaum. Ég segi hestur, hús, guS, ást, og J)að vekur í Iiuga hlustandans
ákveðnar myndir, meira eða minna ljósar, en jafnan í einliverju sam-
ræmi við myndina, sem ég hef í liuga. En einsog ég sagði er J)etta oftast
ósjálfrátt og verðnr að vana, týnir ferskleikanum — nema J)á lielzt
lijá börnum.
Annað meginhlutverk skáldsins er að varðveita og efla myndauðgi
málsins. Ekki einungis að gæða orðin sem við notum í daglegu tali
upprunalegri merkingu sinni, heldur einnig að skapa nýjar myndir,
finna ný blæbrigði í málinu sem kalla fram ferskar myndir og frumleg
tákn; myndir og tákn, sem ýta við okkur, ljúka upp skilningarvitunum
og dreifa doðanum, sem daglegt strit og J)ras leggja okkur í merg og
bein, J)annig að við sjáum hlutina í öðru og skýrara Ijósi en áður.
Augljóslega voru íslenzkar kenningar til forna viðleitni í þessa átt,
og J)að er engum vafa bundið að í upphafi bafa þær verið fersk og
vekjandi tjáning á fyrirbærum lífsins. En þegar frá leið, stirðnuðu
þær í föstum formum og steinrunnu að lokum. Þær urðu fremur vís-
indaleg tómstundaiðja en listræn sköpun, og umleið var skáldskapur-
inn, sem þær böfðu einusinni gætt lífi, steindauður.
Þetta er svo mikilvægt atriði í Ijóðagerð að mig langar til að dvelja
við J)að dálitla stund.
Myndsköpun er að mínu viti eitt veigamesta blutverk skáldsins. En
vel að merkja, ekki samskonar myndsköpun og málarar fást við. Ljóð
mega ekki aðeins vera hlutlægar lýsingar á ákveðnum hlutum: rauS
belja, blútt vatn, grœnt gras, blaut rigning, sorglegur harmur. (Já,
svona yrkja J)ví miður alltof margir!). Ljóðlistin á með öðrum orðum
ekki fyrst og fremst að fást við ytra borð hlutanna. I myndum og
táknum ljóðsins verður að vera dýpri tilfinning og víðtækari merking.