Félagsbréf - 01.04.1958, Blaðsíða 47

PÉLAGSBRÉF
36
höfðu valið þeim sem samastað. Hin eiginlega orsök að dauða þeirra var því
sú, að þeir treystu sér ekki til þess að laga sig að háttum þess þjóðfélags,
sem þeir lifðu í. Þetta er svipað því (svo tekið sé dæmi utan Rússlands) er
L sér stað í sögu Flauberts, þegar Homais, efnafræðingurinn, neyðist til þess
að halda áfram að lifa, eftir að veslings Emma Bovary er látin“.
Síðan tekur Moravia að ræða um hina nýju bók Pasternaks, Zhivago lækni,
og kemst að þeirri niðurstöðu að höfuðpersóna sögunnar, læknirinn, sé Past-
ernak sjálfur, þar lýsi hann í raun og sannleika sjáífum sér og lífsbaráttu
sinni. Zhivago læknir er skáld og hugsuður, hann er ekki venjulegur maður,
ekki hluti af fjöidanum, heldur mjög sérstæður persónuleiki, gæddur miklum
gáfum og siðferðilegum þroska. Þannig er þetta skáldverk, segir Moravia,
saga um það samband, sem átt getur sér stað millum gáfaðs og siðferðilega
þroskaðs einstaklings annars vegar, og byltingarinnar hins vegar, eða kannski
öllu heldur millum mannlegrar veru, í bezta og æðsta skilningi þeirra orða,
°g þeirra atburða örlaganna, sem hrifsa manninn með sér og beygja hann
að lokum undir óbærilegum þunga sínum.
Astæðuna fyrir því að Pasternak ákvað að skrifa þessa miklu skáldsögu,
telur Moravia vera þá, að hún sé tilraun skáldsins og hins húmanistíska
menntamanns til þess að losna úr einangruninni, losna úr spennitrey.junni
og þungum viðjum margra ára, sem sífellt urðu þyngri og óbærilegri.
Það er einnig mjög athyglisvert að í mjög fróðlegri og skemmtilegri grein,
sem Gerd Ruge skrifar í marzhefti enska tímaritsins Encounter, og fjallar
um heimsókn til Pasternaks, kemst hún að mjög svipaðri niðurstöðu og Mora-
via. Pasternak hafi að vísu átt góða daga, hann hafi unnið þarft verk, sem
ríkinu var þóknanlegt, með ágætum þýðingum sínum á klassískum verkum
Vesturlanda, bæði úr þýzku, ensku og frönsku. Auk þess sé hann gott ljóð-
skáld, en ljóð hans hafi aldrei notið almennrar hylli og þeim lítill gaumur
gefinn nema í fámennum hópi menntamanna, sem séu raunverulega einu
aðdáendur hans, en eigi jafnframt við mjög svipuð örög að stríða og höf-
undurinn sjálfur. Sem skáld og listamaður, með ríka þrá og þörf fyrir að
fá að tjá hugsanir sínar, hafi Pasternak með öðrum orðum átt við að búa
nærri algjöra einangrun þess ríkisvalds, sem krefst þess að hafa afskipti
og eftirlit með andlegu lífi hugsandi manna og það jafnvel svo, að þeir
grípi til þess örþrifaráðs að svipta sjálfa sig lífinu.
Þóröur Einaraaon.