Félagsbréf - 01.04.1958, Blaðsíða 45

félagsbréf
33
„Það lig'gur í augum uppi, að ég er ósammála pólitískum og bókmennta-
legum skoðunum rússnesku útgefendanna og rússneska rithöfundasam-
bandsins á bók Pasternaks. Ég get ckki fellt mig við aðferð, sem felst í
því að lýsa fyrst yfir fullum og löglegum rétti til gagnrýni, en snýr síðan
þessum rétti upp í algera ritskoðun. Útkoma skáldsögu Pasternaks á
ítalíu á að vera mótmæli gegn slíkum vinnubrögðum — og liður í þeirri
baráttu kommúnista, sem miðar að umburðarlyndi, og kommúnistaleið-
toginn Togliatti segir, í liinum prýðilega formála sínum að bók Voltaires,
Ritgerð um umburðarlyndi, að við þurfum að berjast fyrir enn í dag og
sú barátta verði ekki auðunnin
Þórður Einarsson íslenzkaði.
Nokkur orð um skáldsöguna og hölund hennar.
Hin mjög umrædda skáldsaga rússneska rithöfundarins Boris Pasternaks,
Zhivago læknis, er mjög löng, rúmar 700 blaðsíður og telur nærri 250 þúsund
orð. Þetta er epísk saga, byggð upp í hinu klassíska, rússneska skáldsögu-
formi, sem jafnan hefur þótt ná mestri fullkomnun í sögu Tolstoys, Stríði
og friði. Saga Pasternaks er í raun og veru spegilmynd af reynslu og ör-
Iögum rússnesku þjóðarinnar á síðast liðnum 50 árum, og eins og í „Stríði
og friði“ færir höfundurinn fram á sjónarsviðið mikinn fjölda af persónum,
og eru örlög þeirra allra á einhvern hátt samtvinnuð. P< rsónumar eru af
ólíkum uppruna, standa á misjöfnu stigi menntunar, og viðbrögð þeirra við
stríði og byltingu eru ólík og andstæð. Svið sögunnar •: Rússland allt:
Moskva, Galisía í fyrri heimstyrjöldinni, Síbería á tímum borgarastyrjaldar-
innar. Aðalpersóna sögunnar er Yuri Andreevich Zhivago. Hann er læknir,
en auk þess skáld og bókmenntamaður. í lok sögunnar eru birt nokkur kvæði
hans. Reynast þau öll vera trúarlegs eðlis og kalla stöðugt fram í hugann
atburði þá, sem guðspjöllin skýra frá. Virðist svo sem sagan byggist á
djúpstæðri, trúarlegri reynslu höfundarins.
íslendingar þekkja að sjálfsögðu lítið sem ekki til Boris Pasternaks, en
marga mun fýsa að vita á honum einhver deili. Það vill svo vel til að hinn
kunni ítalski rithöfundur, Alberto Moravia, hefur fyrir skömmu síðan ritað
greinarkorn, sem fjallar um heimsókn hans til Pasternaks fyrir tæpum tveim-
ur árum.
„Það var í maímánuði árið 1956“, segir Moravia. „Heimsókn minni til
Sovétríkjanna var að Ijúka. Kvöldið áður en ég hélt á brott frá Rússlandi,
heimsótti ég Boris Pastemak á sveitaheimili hans, sem stendur hér um bil
40 mílur fyrir utan Moskvu. Ég hafði verið varaður við þvi að Pasternak
væri heldur þurr á manninn og ekki gefinn fyrir gestakomur. En þvert á
móti tók hann á móti mér af mikilli kurteisi og vinsemd. Er mig bar að
garði kom hann niður garðstiginn,, tók hlýlega í hönd mér og leiddi mig við