Félagsbréf - 01.04.1958, Blaðsíða 51

FÉLAGSBRÉF
39
þá finnur hann sér til ævarandi skelfingar, að hann stendur dýpri rótum
en hann ætlaði í þeirri þjóðfélagsstétt, sem hann reis öndverður gegn, en
óbeit hans og óánægja minnkar ekki við það. Hér er harmleikurinn falinn
— eða réttara sagt — harmleikurinn tekur við, þar sem Gauksklukkan endar,
því að við fáum hugboð um, að Stefán muni ekki framar líta glaðan dag
eftir þau þungu spor, sem hann stígur á stofugólfinu heima hjá sér í loka-
atriðinu.
Að mínu viti er rangt að skipa Gauksklukkunni í flokk með harmleikjum,
eins og sumir hafa gert, því að það væri sanni nær að kalla hann átakan-
legan gamanleik (þ. e. pathetic comedy), sem sver sig mjög í ætt við leikrit
Williams Inge, höfundar Komdu aftur, Sheba litla, og Skógarferðarinnar, sem
Stjörnubíó sýnir þessa dagana. Ekki svo að skilja að Agnar hafi farið á
fjörur í landareign Williams og tínt þar upp sitt hvað. Öðru nær. En svip-
aður andi og listviðhorf einkenna verk þeirra beggja. Hjá þeim er að finna
áþekkan tvísöng alvöru og gamans. Aðalpersónur í verkum þeirra eru ekki
harmsögulegar hetjur eins og við þekkjum þær úr klassískum leikritum, enda
hafa flest nútímaskáld snúið baki við klassískum hetjumogharmatölumþeiria.
Lítilmagnar, hversdagsmenn og óþekktir hennenn hafa hafið upp raust sína
og steypt þeim af stóli, og nægir að nefna Willy Loman, Jimmy Porter,
kennarann í Brovvningþýðingunni og flestar, ef ekki allar, aðalpersónur i
leikritum Tennessee Williams því til sönnunar. Einkennilegt að leikdómaii
Þjóðviljans skuli fetta fingur út í það, en hann segir að persónur Gauks-
klukkunnar séu „öllum öðrum auðvirðilegri, sumar illa innrættar, aðrai
furðulega lítið gefnar". Þetta er vægast sagt allforvitnilegur mælikvarði á
bókmenntir, og mér er spurn, hvað sami maður mundi segja um innræti
Medeu, I. Jagos og Rikharðs þriðja eða um gáfur herra Jourdains í Bourgeois
Gentilhomme eða þá gáfur don Quijotes. Eftir því að dæma kæmist hann
varla hjá því að reikna höfundum þessara verka eiginleika ofangreindia
persóna til talsverðrar skuldar. En hvað sem þessu athyglisverða listmati
líður, er engin persóna leiksins verulega illa innrætt, þótt gáfur þeina seu
að vísu nokkuð misjafnar. Er höfundum ekki lengur heimilt að gefa per-
sónum sínum það innræti og þær gáfur, sem bezt þykir henta hverju sinm.
Spurningin er ekki, hvort leik- eða sögupersónur séu illa innrættai eða. liti
gefnar, heldur hvort tekizt hafi að gera þær lifandi og sannar og sjál um
sér samkvæmar í hvívetna. Ummæli þessa leikdómara um Gaukskluk una
hafa verið gerð hér að umtalsefni, vegna þess að langt er síðan að jafn ,iot
fsernislegur og forsendasnauður dómur hefur sézt í blöðum bæjarins, sem
eru þó ýmsu vön í þeim efnum og ekki sem vöndust að virðingu sinni, en
vonandi bætir maðurinn ráð sitt fyrir næstu frumsýningu.
Það sem helzt má finna að Gauksklukkunni verður nú lítillega rætt. Þótt
hún sé á löngum köflum alvarleg að efni, gætir þar víða gamans. Þetta
gaman er oft góðlátlegt, en mætti gjarnan vera ögn grárra og bitrara 1
sumum atriðum, því að það hæfði betur átakanlegum gamanleik sem þessum.