Sveitarstjórnarmál - 01.12.1999, Blaðsíða 36

UMHVERFISMAL
Fráveitumál sveitarfélaga
Knútur Bruun bœjarfulltrúi, fulltrúi sambandsins í
jráveitunefnd umhverfisraðuneytisins
Lög um stuðning við fram-
kvæmdir sveitarfélaga í fráveitu-
málum eru nr. 53 frá 1995. I grein-
argerð með frumvarpinu kemur
fram að hinn 12. febrúar 1992 skip-
aði umhverfisráðherra nefnd til þess
að gera úttekt á ástandi fráveitumála
og móta stefnu í þeim málaflokki á
grunni úttektarinnar. Nefndin lagði
til að styrkur til sveitarfélaga næmi
u.þ.b. fjórðungi af kostnaði við
framkvæmdir.
Á grundvelli þessara athugana
komst umhverfisráðuneytið að
þeirri niðurstöðu að kostnaður við
heildarfráveituframkvæmdir yrði á
bilinu 15-20 milljarðar kr. og þá var
reiknað með þvi að 3-4 milljarðar
kr. kæmu í ríkissjóð í fonni virðis-
aukaskatts. Af þessum framkvæmd-
um, þ.e. samkvæmt frumvarpinu,
var talið að styrkhæfar ffamkvæmd-
ir næmu 10 milljörðum króna.
I tengslum við fjárhagslega að-
stoð ríkisins til sveitarfélaga voru
einkum settar ffam þrjár mögulegar
leiðir. I fyrsta lagi að breyta lögum
nr. 50/1988 um virðisaukaskatt og
endurgreiða þannig virðisaukaskatt
af fráveituframkvæmdum, í öðru
lagi að afmarka sérstaka tekjustofna
til þessara framkvæmda og í þriðja
lagi að ákveða bein framlög á fjár-
lögum til stuðnings við fráveitu-
framkvæmdir sveitarfélaga sam-
kvæmt nánari reglum.
Athyglisvert er að á þessum tíma
var einnig rætt um breyttar reglur
um úthlutun úr Jöfnunarsjóði sveit-
arfélaga með hliðsjón af því að frá-
veitumál yrðu forgangsmál á næsta
áratug, hugsanleg afskipti Lánasjóðs
sveitarfélaga af þessum málum svo
og þróunar- og rannsóknarstyrki á
vegum ríkis og sveitarfélaga, sér-
staklega með það að markmiði að
reyna að draga úr framkvæmda-
kostnaði við fráveitur. Fyrir valinu
varð síðan sú leið sem birtist í ffam-
angreindum lögum, þ.e. að endur-
greiða sveitarfélögum allt að 20%
raunkostnaðar við fráveitufram-
kvæmdir af beinum framlögum á
fjárlögum.
Hvað lögin áhrærir skýra þau sig
að mestu leyti sjálf; rétt er þó að
skoða fáein atriði.
Lögin eru tímabundin, þ.e. þau
gilda um fráveituframkvæmdir á
tímabilinu 1. maí 1995 til 31. des-
ember 2005. Síðari tímasetningin
kemur heim og saman við skuld-
bindingar íslenska ríkisins sam-
kvæmt alþjóðasamningum um þessi
mál. Um þessi tímamörk er fjallað í
3. gr. laganna jafnframt því sem
fjallað er um hvaða ffamkvæmdir í
fráveitumálum eru styrkhæfar og
hvaða framkvæmdir falla utan
ramma laganna.
1 ijórðu grein er sett þak á árleg
heildarútgjöld ríkisins vegna frá-
veituframkvæmda sveitarfélaga, þ.e.
heildarstyrkupphæð getur numið allt
að 200 milljónum kr. að hámarki,
þó aldrei hærri upphæð en sem
nemur 20% af staðfestum heildar-
raunkostnaði styrkhæfra fram-
kvæmda næstliðins árs, eins og seg-
ir í niðurlagi 1. málsgreinar 4. grein-
ar laganna.
í annarri málsgrein fjórðu greinar
laganna er jöfnunarákvæði, þ.e.a.s.
heimilt er að verja allt að fjórðungi
styrkupphæðar (allt að 50 milljón-
um króna) á hverju ári í þeim til-
gangi að jafna svo sem kostur er
kostnað einstakra sveitarfélaga við
fráveituframkvæmdir þegar miðað
er við heildarkostnað á íbúa. Þetta
eru hin mikilsverðu efnisákvæði
laganna.
Fimmta til tíunda grein þeirra
fjallar um skipan ffáveitunefndar og
skilgreiningar á þeim formsatriðum
sem sveitarfélag þarf að uppfylla til
þess að koma til greina við styrkút-
hlutun.
Mjög fróðlegt er að fara yfír um-
ræður um lagafrumvarpið á 118.
löggjafarþingi (1994-1995) en það
var lagt fram á allra seinustu dögum
þingsins og fannst þingmönnum
stjómarandstöðu illt að svona viða-
mikið mál skyldi afgreitt á svona
stuttum tíma.
Enn eitt er athyglisvert, að allir
þingmenn sem ræddu um málið
tóku undir mikilvægi þess að ríkis-
sjóður tæki þátt í kostnaði sveitarfé-
laga vegna fráveituffamkvæmda og
fannst reyndar að betur ætti að gera
ef duga skyldi. Niðurstaðan varð
hins vegar sú að Alþingi samþykkti
lögin í þeirri mynd sem þau eru nú.
Fráveitunefnd og störf
hennar
í samræmi við fimmtu grein ffá-
veitulaga skipaði umhverfisráðherra
ffáveitunefnd en í henni sitja Magn-
ús Jóhannesson, ráðuneytisstjóri í
umhverfisráðuneytinu, skipaður án
tilnefningar og er hann jafnframt
formaður nefndarinnar, og auk hans
Sesselja Ámadóttir, deildarstjóri í
félagsmálaráðuneytinu, tilnefnd af
félagsmálaráðherra, og Knútur
Bruun, bæjarfulltrúi í Hveragerði,
290