Sveitarstjórnarmál - 01.12.1999, Blaðsíða 45

UMHVERFISMÁL
fyrir að reyna að endumota vömna
eftir að hefðbundnu notkunarskeiði
hennar lýkur. Endumotkun er m.a.
það þegar unnt er að nota vöm sem
hráefni í sama framleiðsluferli án
nokkurrar forvinnslu. Undir þetta
fellur einnig endurnotkun hluta á
borð við fatnað, húsgögn, tækja-
búnað o.s.ffv.
Endurvinnsla
Sé ekki talið mögulegt að
endurnýta vöru án forvinnslu er
æskilegt að skoða möguleika á
endurvinnslu áður en lengra er
haldið. Umrædd vara er þá hreins-
uð, brotin niður eða forunnin á
annan hátt til að nýtast sem hráefni.
í þessu sambandi ætti fyrst að kanna
hvort unnt sé að endurvinna vömna
á framleiðslu- eða notkunarstað, en
slíkt mætti kalla „endurvinnslu
heima“. Þannig er áhættu og kostn-
aði við meðhöndlun og flutninga
haldið í lágmarki. Sé ekki um slikt
að ræða þarf að kanna möguleika á
„endurvinnslu að heiman“. Dæmi
um slíkt em aðferðir svokallaðrar
„iðnaðarvistfræði“ (e. industrial
ecology), þar sem úrgangur eða
aukaafurðir frá tiltekinni fram-
leiðslu eru notaðar sem hráefni í
aðra vinnslu. Nauðsynlegt er að
hafa í huga að endurvinnsla krefst í
sumum tilvikum meiri orku en
frumvinnsla og getur jafnvel haft
meiri neikvæð áhrif á umhverfið.
Hér sem annars staðar ber því að
forðast alhæfmgar.
Meöhöndlun
Að endurvinnslu ffágenginni gerir
úrgangsþríhyrningurinn ráð fyrir
meðhöndlun sem næsta valkosti.
Meðhöndlun getur verið af efna-
fræðilegum, eðlisfræðilegum eða
líffræðilegum toga. Þetta þrep á
einkum við þegar um spilliefhi er að
ræða. Tilgangurinn er að eyða
hættulegum efnum úr úrganginum
eða að minnka rúmfang hans. í
meðhöndlun felst þó oft aðeins
umbreyting úrgangs úr einu formi í
annað, sem leiðir ekki endilega til
úrbóta fyrir umhverfið.
Brennsla/uróun meö
orkunýtingu
Hér er komið í lægstu þrep
úrgangsþríhyrningsins í aðferðir
sem ekki ætti að þurfa að beita
nema við mjög takmarkaðan hluta
úrgangs og þá að undangenginni
vandlegri skoðun á valkostunum
ofar í þríhyrningnum. Líta má á
brennslu og urðun sem neyðarúr-
ræði, en þurfi að grípa til slíkra ráða
er sjálfsagt að nýta orkuna sem í
úrgangnum felst sé þess nokkur
kostur. Stundum er talað um nýtin-
gu orku úr úrgangi sem
„endurvinnslu á orku“. Dæmi um
aðferðir af þessu tagi er sorp-
brennsla þar sem varmaorkan er
nýtt annaðhvort beint til upphitunar,
til raforkuframleiðslu eða hvors
tveggja. Söfnun og nýting metan-
gass frá urðunarstöðum getur einnig
fallið undir þessa skilgreiningu.
Uróun/brennsla án
orkunýtingar
Urðun eða brennsla úrgangs án
orkunýtingar er síðasti valkostur
úrgangsþríhyrningsins. Slíkum
aðferðum ætti aldrei að beita nema
alira leiða hafi áður verið leitað til
að nýta möguleikana ofar í þríhym-
ingnum. Þessu lægsta þrepi fylgja
ævinlega umtalsverð neikvæð
umhverfisáhrif. Nýting lands til
urðunar er í raun óafturkræf, þar
sem niðurbrot úrgangs í vel frá-
gengnum urðunarstöðum getur tekið
aldir eða jafnvel árþúsund.
Hérlendis hefúr oft verið talað um
Af hálfú stjómar sambandsins og
stjórnar Skógræktarfélags Islands
hefur verið ákveðið að framlengja
það samstarf sem verið hefúr milli
þessara samtaka um skeið í formi
samráðsnefndar.
Stjóm sambandsins hefúr tilnefnt
Sæmund K. Þorvaldsson á Núpi,
bæjarfulltrúa í Isafjarðarbæ, og
nýja urðunarstaði sem framtíðar-
lausnir ef sýnt þykir að urðunarstað-
urinn geti tekið við öllum úrgangi
ffá tilteknu svæði í 2-5 áratugi. Þar
er þó í raun aðeins um óafturkræfa
skammtímalausn að ræða. Við þetta
bætast umhverfisvandamál vegna
sigvatns og lofttegunda sem berast
frá urðunarstöðum. Brennslu úr-
gangs fylgir ævinlega loftmengun,
jafnvel þótt nýtt sé fullkomnasta
tækni sem byggir á brennslu oj»
eftirbrennslu við hátt hitastig. I
mörgum tilvikum þarf einnig að
nota eldsneyti við brennsluna. Aska
frá brennslu úrgangs getur inni-
haldið umtalsvert magn af meng-
andi efhum og öskuna þarf að urða
með þeim annmörkum sem því
fylgja. Urðun eða brennsla án
orkunýtingar felur í raun aðeins í sér
umbreytingu mengunar úr einu
formi í annað.
Lokaorö
Eins og fram hefúr komið er ekki
til neitt einfalt og óyggjandi svar við
þeirri spumingu hvaða lausnir séu
bestar við meðhöndlun úrgangs.
Dæmi eru um að áætlanir um
„framtíðarlausn" þessara mála séu
byggðar að mestu eða öllu leyti á
neðsta þrepi úrgangsþríhymingsins,
án þess að valkostir efri þrepanna
hafi verið ígrundaðir. Þó að ekkert
einfalt og óyggjandi svar sé til er að
minnsta kosti óhætt að vara við
mikilli fjárfestingu í slíkum „fram-
tíðarlausnum“.
Maríu Önnu Eiríksdóttur, hrepps-
nefndarfulltrúa í Gerðahreppi, í
samráðsnefndina og af hálfu Skóg-
ræktarfélags Islands em í nefndinni
Brynjólfur Jónsson, framkvæmda-
stjóri félagsins, Sigríður Jóhanns-
dóttir í Kópavogi, gjaldkeri félags-
ins, og Sigurður Amarson, kennari á
Skriðdal á Fljótsdalshéraði.
Samráðsnefnd sambandsins og
Skógræktarfélags Islands
299