Milli mála - 26.04.2009, Side 137

um eins og myndir Carlosar Saura.22 Þetta voru listrænar myndir
þar sem snörp ádeila var vandlega samofin öllum efnistökum.
Þessar myndir nutu fyrst í stað lítilla vinsælda heima fyrir en
vöktu þeim mun meiri athygli á kvikmyndahátíðum erlendis. Á
síðustu árum valdaferils síns, þegar verulega hafði fjarað undan
áhrifavaldi hans sem einræðisherra og efnahag landsins, notaði
Franco þær óspart til að ljá stjórn sinni jákvæða ímynd út á við
því að mikið lá við að sýna að víðsýni ríkti á Spáni.
Allt frá fyrstu myndum Saura, Götustrákunum (sp. Los golfos,
1959) og Veiðiferðinni (sp. La caza, 1965), tekst honum sem full-
trúa þeirra sem störfuðu á Spáni á tímum óvæginnar ritskoðunar að
koma beinskeyttri og kaldhæðinni gagnrýni sinni á framfæri með
því að úthluta börnum, sígaunum og konum – ekki síst sígauna-
konum Suður-Spánar – alveg sérstöku hlutverki sem málsvara þeirra
sem verst voru settir í samfélaginu. Hann hélt sig ekki við hefð-
bundna orðræðu eða umfjöllunarmáta vinstrimanna og honum
tókst á þann hátt að forðast úrklippur kvikmyndaeftirlitsins og
leika sér með huglæg menningarbundin sjónarhorn til að bera á
borð myndrænar skírskotanir sem segja meira en þúsund orð. Hann
sópaði til sín fjöldanum öllum af verðlaunum á áttunda áratugnum
og að öllum öðrum ólöstuðum má halda því fram að honum hafi
tekist að „brúa bil beggja heima“, þ.e. að halda gagnrýninni kvik-
myndagerð lifandi á Spáni þrátt fyrir ógnarstjórn og ritskoðun. Í
bók sinni The Films of Carlos Saura gerir Marvin D’Lugo þessi álita-
mál að umtalsefni. Hann segir að sjá megi ákveðin átök þróast í
höfundarverki Saura sem skapist af tvenns konar leikstjórnaráhersl-
um. Annars vegar leggi hann áherslu á dramatíkina innan sjálfs
verksins og hins vegar noti hann svokallaða ævisögulega aðferð eða
áherslur. D’Lugo leggur einnig áherslu á að Saura beri höfuð og
herðar yfir aðra þá sem brugðust við nýrri gullöld kvikmyndagerð-
ar á Spáni með jákvæðni og að hann hafi sýnt ungu kvikmynda-
gerðarfólki í upphafi áttunda áratugarins skilning og þolinmæði.
Hann hafi stutt viðleitni þess til endurskoðunar og endurmats á
HÓLMFRÍÐUR GARÐARSDÓTTIR OG GUÐMUNDUR ERLINGSSON
137
22 Til frekari upplýsingar sjá m.a. ítarlega umfjöllun Marvins D’Lugos í greininni „The Politics
of Memory. Saura and the Civil War on Screen“, í The Spanish Civil War and the Visual Arts, bls.
46–62, og í bók hans The Films of Carlos Saura. The Practice of Seeing, Princeton: Princeton Uni-
versity Press, 1991.
Milli mála 26.4.2010 14:23 Page 137