Milli mála - 01.01.2013, Blaðsíða 184
184
hulið þoku og hrasar af náttúrulegri ölvun. Ég fanga það á þessum tíma-
punkti, eins og það er á þeirri stundu þegar ég virði það fyrir mér. Ég sýni
ekki hvernig það er. Ég sýni hvernig það breytist, ekki frá einu aldurs-
skeiði til annars eða, eins og fólk segir, frá sjö árum til sjö ára, heldur frá
degi til dags, mínútu til mínútu. Ég verð að laga sögu mína að líðandi
stund. Ég get hæglega breyst núna, ekki aðeins fyrir tilviljun heldur
einnig af ásetningi. Þetta er listi yfir ýmsa breytilega atburði, yfir óá-
kveðnar og stundum mótsagnakenndar hugmyndir, annaðhvort vegna
þess að ég er annar ég eða þá vegna þess að ég fjalla um viðfangsefnin út
frá ólíkum aðstæðum og frá öðru sjónarhorni. Því getur verið að ég sé í
mótsögn við sjálfan mig en eins og Demades sagði, þá er ég aldrei í
mótsögn við sannleikann. Ef hugur minn gæti fundið trygga fótfestu þá
talaði ég ekki hikandi heldur tæki ég af skarið; hugur minn er alltaf í
stöðu lærlings og þarf að sanna sig. (Montaigne 1962: 782; Auerbach
2008: 422–423)
Þegar Montaigne dregur upp sjálfsmyndina þá er það ekki í einu
striki heldur óteljandi skissum; hann skoðar viðfangsefnið úr
ýmsum áttum, færir sig til, fram og aftur, til hægri og vinstri, til
að fá á það betri sýn og þannig tekur verkið sífelldum breytingum.
Bæði málarinn og fyrirsætan eru á stöðugri hreyfingu (Rousset
1954: 139), bæði í huganum og líkamlega. Í kaflanum „Um yfir-
lætið“ þar sem Montaigne lýsir útliti sínu – hæð undir meðallagi,
loðinn á bringu og fótleggjum, þéttbyggður án þess að vera feitur
… – og áhrifum ellinnar, sem er framundan, segir hann: „Ég legg á
flótta og laumast frá sjálfum mér á hverjum degi“ (Montaigne II.17,
1962: 625). Hugurinn er ekki síður ókyrr; Montaigne hélt, þegar
hann dró sig í hlé frá skarkala heimsins til að hvílast og öðlast
hugarró, að iðjuleysið yrði honum til góðs. En aðgerðaleysið hafði
þveröfug áhrif: Hugurinn hamaðist eins og ólmur hestur sem hefur
slitið sig lausan og fæddi af sér svo margvíslega hugaróra og yfir-
náttúruleg skrímsli, að Montaigne segist hafa tekið til við að skrifa
til þess að geta virt þau betur fyrir sér (Montaigne I.8, 1962:
33–34).
Þessi lýsing á manninum og eðli hans er ekkert einsdæmi á
þessum tíma og fellur vel að því sem nú er gjarnan kallað barokk-
stefnan í listum og arkitektúr. Eitt af einkennum hennar er einmitt
SJÁLFSMYND OG VILLIMENN NÝJA HEIMSINS