Milli mála - 01.01.2013, Page 188
188
efni, og í kaflanum „Um ferðamáta“ („Des coches“ III.6) þar sem
hann tengir vangaveltur um farartæki, munað og konungstign við
hugrekki og reisn indíánakonunga í Mexíkó.16
Afstaða hans til landafundanna er skýr. Hann fordæmir land-
vinninga Spánverja og Portúgala, illa meðferð þeirra á indíánunum,
útrýmingu þjóða og menningar, græðgi, grimmd og hroka land-
vinningamannanna sem nýttu sér „fáfræði og reynsluleysi“ indíán-
anna (Montaigne III.6, 1962: 876–894). Þannig hefst kaflinn „Af
mannætum“ á skilgreiningu á orðinu barbari sem Montaigne skýrir
ekki út frá orðasifjafræðinni heldur því hvernig hver þjóð notar
þetta orð um þá sem ekki tilheyra henni; barabarismi er þá einfald-
lega það sem ekki fellur undir venjur hennar og siði. Sjónarhornið
og viðmiðið er alltaf maður sjálfur, það sem gott þykir og rétt í
manns eigin landi. Svo dregur Montaigne upp mynd af þessu fjar-
læga fólki og daglegu lífi þess.17
Íbúar Nýja heimsins eru óspilltir, hjartahreinir og hraustir og
heimildamenn Montaignes segjast ekki hafa séð þar nein tannlaus
og skjálfandi gamalmenni. Þeir eru blessunarlega lausir við tölur og
bókstafi, dómara, stjórnmálamenn, vinnu, klæðnað og vín, og svo
mætti lengi telja. Þeir eru eins og ein stór fjölskylda, tungumál
þeirra er hljómþýtt, einna líkast grísku, og þeir eiga ekki orð yfir
ósannindi, svik, fals, nirfilshátt, öfund eða fyrirgefningu. Landið er
hlýtt, byggðin meðfram sjónum og sjórinn fullur af fiski. Innfæddir
fara á fætur í dagrenningu og neyta þá einu máltíðar dagsins. Þeir
drekka hins vegar oft á dag volgan bragðmikinn drykk sem gerður
er úr einhverri rót. Svo er deginum eytt í dans. Yngri mennirnir fara
á veiðar, konur sjá um að hita drykkinn. Öldungar predika yfir
fólkinu fyrir árbítinn og endurtaka ávallt það sama: hugrekki and-
spænis óvinum og hlýju í garð kvennanna. Þeir trúa því að sálin sé
eilíf og að sálir þeirra sem það verðskuldi fái dvalarstað í austri en
hinar í vestri. Eins konar spámenn koma af og til niður úr fjöllunum
16 Montaigne víkur stuttlega að mannáti í II.11 „Af grimmd“ („De la cruauté“) og fjallar um Nýja
heiminn í II.12, „Til varnar Raimond Sebond“ („Apologie de Raimond Sebond“). Íslenska þýðingu
á kaflanum „Des cannibales“ er að finna aftar í þessu hefti, bls. 317–330.
17 Indíánarnir sem Montaigne lýsir í verki sínu eru Tupinamba-indíánar á strönd Brasilíu. Þessum
indíánum er lýst í ofangreindum ferðasögum. Árið 1550 höfðu svo fimmtíu Tupinamba-indíánar
tekið þátt í miklum hátíðahöldum í Rúðuborg til heiðurs Hinriki 2. Öll umfjöllun Montaigne um
indíána Ameríku ber keim af lýsingum á Tupinamba-indíánunum, hvort sem hann fjallar um
Asteka eða Inka, eins og hann gerir í kafla III.6 „Um ferðamáta“ („Des coches“).
SJÁLFSMYND OG VILLIMENN NÝJA HEIMSINS