Milli mála - 01.01.2013, Page 321
321
leikar lifandi og þróttmiklir, sem við höfum afskræmt í þeim síðar-
nefndu með því að laga þá að okkar spillta smekk. Og samt sem
áður fellur ljúft bragðið af mörgum óræktuðum ávöxtum frá þessum
löndum að okkar smekk, sem eru ekki síður góðir en okkar; það er
ekki ástæða til þess að kunnáttan sé meira metin en okkar mikla og
volduga móðir náttúra. Með því að ofhlaða fegurð og mikilfengleik
sköpunarverka hennar með uppfinningum okkar höfum við alger-
lega kæft hana. Og því er það svo að alls staðar þar sem hreinleiki
hennar skín kemur skömm okkar hégómlegu og léttúðugu gjörða
berlega í ljós,
Et veniunt ederæ sponte sua melius,
Surgit et in solis formosior arbutus antris,
Et volucres nulla dulcius arte canunt.9
Hversu mikið sem við reynum þá getum við ekki einu sinni endur-
gert minnsta fuglshreiður, áferð þess, fegurð og gagnsemi, né vef
hinnar veikbyggðu köngulóar. Allir hlutir, sagði Plató, eru gerðir af
náttúrunnar hendi eða fyrir tilviljun eða af hugviti. Þeir mestu og
fegurstu af annarri hvorri þeirra tveggja fyrrnefndu; þeir minni og
ófullkomnari af þeirri seinustu.
Mér virðast því þessar þjóðir vera villtar á þann hátt að þær hafa
lítið mótast af mannvitinu og eru enn mjög nálægt sínum upp-
runalega einfaldleika. Þær hlýða enn boðum náttúrunnar, sem
okkar lög hafa lítið náð að brengla, en þegar ég sé slíkan hreinleika
sækir stundum að mér óyndi út af því að þessi vitneskja skuli ekki
hafa borist fyrr, á meðan til voru menn sem hefðu getað dæmt þá
betur en við. Mér þykir leitt að hvorki Lycurgus né Plató hafi þekkt
þessar þjóðir vegna þess að mér sýnist að það sem við sjáum í raun
hjá þeim standi ekki aðeins framar öllum þeim myndum sem
skáldin hafa notað til þess að fegra gullöldina og öllu því sem hún
hefur fundið upp á í þeim tilgangi að ímynda sér að maðurinn sé
hamingjusamur heldur einnig hugmyndinni og þránni eftir heim-
spekinni. Þeir gátu ekki ímyndað sér jafn hreina og barnslega ein-
feldni og þá sem við sjáum og hefðu ekki getað trúað því að samfé-
9 Sextus Propertius, II, 10–12: „Vafningsviðurinn rís betur þegar hann vex af sjálfum sér, runninn
er fegurri í einmanalegum hellum, og söngur fuglanna er þýðari án þekkingar.“
MICHEL DE MONTAIGNE