Morgunblaðið - 17.05.2012, Blaðsíða 15

FRÉTTIR 15Innlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. MAÍ 2012
w w w . o p t i c a l s t u d i o . i sTEG: LINDBERG SPIRIT
TEG: CHROME HEARTS
TEG: RAY•BAN
OPTICAL STUDIO
FRÍHÖFN LEIFSSTÖÐ
Verslaðu á hagstæðara verði
í okkar fullbúnu gleraugnaverslun
á fríhafnarsvæðinu í Leifsstöð
Á L E I Ð T I L Ú T L A N D A
BAKSVIÐ
Guðrún Sóley Gestsdóttir
gudrunsoley@mbl.is
Ritstuldur á sér stað bæði meðal
nemenda og fræðimanna í íslenskum
háskólum. Reglur allra háskólanna
kveða á um að textaþjófnaður sé
með öllu bannaður, en samhæfingu
skortir í eftirliti og viðurlögum. Sem
dæmi má nefna að nemandi við Há-
skóla Íslands varð fyrir því að rann-
sóknarspurningum sem notaðar
voru við gagnaöflun fyrir BS-ritgerð
var stolið óbreyttum og þær notaðar
við vinnslu annarrar ritgerðar. Við-
komandi nemandi hafði samband við
stjórnendur deildarinnar sem úr-
skurðaði að ekkert væri athugavert
við þessi vinnubrögð.
Að sögn nemandans voru þau við-
brögð vonbrigði. „Auðvitað er þetta
leiðinlegt, að hægt sé að hoppa yfir
þetta stóra skref í vinnsluferlinu fyr-
ir svona ritgerð. Það liggur mikið
vinna að baki spurningum sem þess-
um og skrýtið að ekki þurfi allir að
inna þá vinnu af hendi“, segir nem-
andinn sem ekki vill láta nafns síns
getið.
Úrræðaskortur
Í byrjun mánaðarins var haldið
málþing í HÍ undir yfirskriftinni Rit-
stuldur í vísinda- og fræðaskrifum.
Að sögn Þórarins Guðjónssonar, for-
seta Vísindaráðs Íslands ríkti sam-
hljómur meðal gesta þingsins um að
vísindasamfélagið og stofnanir hefðu
brugðist og ekki komið með nægj-
anlega öflug úrræði gegn ritstuldi og
öðrum fölsunum.
Að sögn Þórarins hafa íslenskir
fræðimenn gerst sekir um þjófnað á
texta í umsóknum sem sendar eru
erlendis í umsagnarferli. „Eftir að
byrjað var að senda umsóknir til út-
landa hefur ítrekað komið í ljós að
fræðimenn stela texta erlendra
fræðimanna. Í einu tilfelli komst
þetta upp því sá sem tók á móti um-
sókninni var höfundur textans.“
Í þessum tilfellum hlaut viðkom-
andi fræðimaður ekki úthlutun, en
að öðru leyti var ekki refsað fyrir
brotin. „Við þetta missa menn þó
auðvitað trúverðugleikann sem er
verðmætasta eign hvers fræði-
manns,“ segir Þórarinn. Rannís hef-
ur í kjölfarið sett á fót siðaráð þar
sem verið er að leggja drög að siða-
reglum fyrir vísindasamfélagið þar
sem tekið yrði á ritstuldi og öðrum
fölsunum sem kæmu upp í tengslum
við umsóknir.
Að mati Þórarins þarf að taka á
málum er varðar ritstuld og öðrum
fölsunum í vísindum og fræðum af
meiri festu en verið hefur hér á
landi. „Það er nauðsynlegt að stofn-
anir og háskólar taki ákveðið á slík-
um málum með skýrum verkferlum
og samræmi viðurlög.“ Hann segir
að vegna skorts á viðurlögum taki
nemendur reglur um ritstuld ekki
nægilega alvarlega. „Menn komast
einfaldlega upp með þetta, nem-
endum er ítrekað gefinn kostur á að
skila annarri ritgerð eftir að upp
hefur komist að þeir stálu efni.“
Eyja Margrét Brynjarsdóttir,
heimspekingur við HÍ, hélt erindi á
málþinginu. Að hennar sögn eru úr-
ræðin fá og óljós þegar einstaklingar
verða fyrir því að efni er stolið frá
þeim. „Það er hægt að hafa samband
við útgefendur en annars eru engin
sérstök úrræði önnur en að leita sér
lögfræðiaðstoðar.“
Að sögn Eyju Margrétar er rit-
stuldur óljóst hugtak. „Ritstuldur
getur verið af ýmsum toga, hann er
ekki einungis bundinn við tilfelli þar
sem vitnað er í texta án þess að höf-
undar sé getið, heldur líka til að
mynda þegar gamalt efni er endur-
útgefið eins og það sé nýtt, eða svo-
kallaður sjálfsritstuldur,“ segir hún.
Á málþinginu fjallaði Eyja um rit-
stuld meðal nemenda en hún telur að
viðurlögum mætti beita af meiri
festu en nú er gert hjá háskóla-
yfirvöldum. Sjálf segist Eyja Mar-
grét verða vör við ritstuld í því nám-
skeiði sem hún kennir að meðaltali
annað hvert ár.
Núll í einkunn
Steinn Jóhannsson, forstöðumað-
ur kennslusviðs Háskólans í Reykja-
vík, segir viðurlögin við brotum
gegn reglum skólans um ritstuld
vera skýr. „Ef ritstuldur uppgötvast
fær viðkomandi nemandi 0 í einkunn
í námskeiðinu og í sumum tilfellum á
hann ekki kost á að fara í skiptinám
því við viljum ekki að nemendur sem
brutu af sér á þennan hátt komi
fram sem fulltrúar skólans erlendis
eða á öðrum vettvangi.“
Alvarlegri tilvik, eins og til að
mynda ritstuldur í lokaritgerðum,
eru lögð undir úrskurð siðanefndar
skólans. „Nemendur fá kynningu á
reglunum og eiga að vera meðvitaðir
um alvöru brota af þessu tagi og
gera sér grein fyrir afleiðingunum.“
Fræðimenn sekir um ritstuld
 Skortur á eftirliti og úrræðum gegn ritþjófnaði í íslenskum háskólum  „Viðurlög víða of væg“
Morgunblaðið/Golli
Brot á reglum Íslenskir nemar taka reglur um ritstuld ekki nógu alvarlega.
Að sögn Steinunnar J. Krist-
jánsdóttur, dósents í fornleifa-
fræði, stytta sumir nemendur
sér leið í námi. „Í fornleifafræði
kom upp tilfelli á síðasta haust-
misseri þar sem nemandi hafði
auglýst eftir ritgerð á Barna-
landi. Hann auglýsti þá einfald-
lega eftir ritgerð um kuml og
víkinga og fékk gífurleg við-
brögð.“ Fleiri dæmi eru um
vinnubrögð af svipuðum toga
þar sem við leit á Barnalandi
fannst færsla þar sem notand-
inn Píakanína auglýsir eftir ein-
staklingi til að „ritstýra“ BA-
ritgerð sinni í lögfræði.
Auglýst eftir
ritgerð á
Barnalandi
VAFASÖM HEIMILDAÖFLUN