Morgunblaðið - 10.11.2012, Síða 20

Ljósmynd/Orkuveitan
Mikið verk Unnið við gerð hitaveitustokksins árið 1942, en fjöldi manns fékk kærkomna vinnu við lagningu Reykjaæðarinnar úr Mosfellssveit. Myndin er
líklega tekin í Smálöndunum, ekki langt norðaustan við þann stað þar sem höfuðstöðvar Orkuveitunnar eru nú.
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fátt er eftir af minjum í höf-
uðborginni, sem minna á upp-
haflega hitaveitustokkinn úr Mos-
fellssveit til Reykjavíkur.
Stokkurinn var byggður árin 1939
til 1943 og í lok nóvember á næsta
ári er því ástæða til að minnast 70
ára afmæli þessa merka mann-
virkis. Afmælisbarnið verður þó
fjarverandi.
Guðný Gerður Gunnarsdóttir,
borgarminjavörður, segir það mið-
ur að ekkert sé eftir af upp-
runalega stokknum í borgarlandinu
og sérstaklega sé eftirsjá að síð-
ustu 30 metrunum, sem átti að
varðveita í Öskjuhlíðinni en sem
hurfu nánast þegjandi og hljóða-
laust í lok síðustu aldar. „Það var í
raun slys að þessi bútur skyldi ekki
varðveittur og ætti að vera okkur
áminning um að yngri mannvirki
eru fljót að verða hluti af sögunni,“
segir Guðný Gerður.
Sjöfalt vatnsmagn og
nýr stokkur nauðsyn
Í Mosfellsbæ eru varðveittir
tæplega 15 metrar af upphaflega
stokknum og á tveimur söguskilt-
um þar er ýmsar upplýsingar að
finna. Stokkurinn var rúmlega 15
kílómetra langur og var m.a. lagður
yfir Varmá, Úlfarsá og Elliðaárnar
í hitaveitutankana í Öskjuhlíð.
Tvær fjórtán tomma stálpípur voru
í stokknum og fluttu 250 sek-
úndulítra af hveravatni til ört vax-
andi höfuðborgar. Reiðingur (torf)
var notaður til að einangra rörin og
hænsnaneti vafið utan um.
„Hitaveituhjólin tóku að snúast
árið 1933 þegar bormenn Íslands
tóku til óspilltra málanna í Reykja-
hverfi og næstu 15 árin voru bor-
aðar þar rúmlega 40 holur sem
voru 135 til 721 metra djúpar með
um 85 gráðu heitu vatni.
Á áttunda áratugnum vann Hita-
veita Reykjavíkur að stórfelldum
borunarframkvæmdum í Reykja-
hverfi og urðu holurnar dýpri en
áður og á annað hundrað áður en
yfir lauk. Vatnsmagnið sjöfaldaðist
og var nauðsynlegt að leggja nýjan
hitaveitustokk til Reykjavíkur, sem
leysti þann gamla af hólmi,“ segir á
öðru söguskiltinu.
Þar kemur fram að auk þess sem
„stokkurinn flutti heita gullið til
höfuðborgarinnar“ þótti hann mikil
samgöngubót fyrir gangandi fólk,
ekki síst sem brú yfir vatnsföll.
20
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. NÓVEMBER 2012
Prófkjör Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
24. nóvember 2012
Prófkjör Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík
24. nóvember 2012
Teitur Björn
Velkomin í framboðskaffi
í Skólabrú á sunnudag
kl. 15:00.
sæti
5.
Eiríkur Hjálmarsson, upplýsinga-
fulltrúi Orkuveitunnar, segir að
ekki séu á döfinni sérstakar vernd-
unaraðgerðir til að vernda
hitaveitustokkinn eða endurgera
hann í upprunalegri mynd. Hann
segist ekki átta sig á hvað Atli
Gíslason, alþingismaður, eigi við
þegar hann skori á borgina, OR og
Mosfellsbæ í grein í Morgunblaðinu
að hefja stokkinn til fyrri vegs og
virðingar.
„Okkar sjónarmið er einkum að
við viljum ekki að mannvirkjum
sem þjóna sínum tilgangi sé spillt,“
segir Eiríkur. „Varðveisla stokks-
ins, eins og við lítum á það, er fyrst
og fremst til að geta þjónað íbúum
með heitt vatn.
Atla Gíslasyni þykir greinilega
vænt um hitasveitustokkinn og
það sama er að segja um starfsfólk
Orkuveitunnar. Við berum mikla
virðingu fyrir þessu mannvirki og
sögu þess enda bráðnauðsynlegt
fyrir þá þjónustu sem við erum að
veita borgarbúum og það er pass-
að vel upp á að þau geti þjónað til-
gangi sínum. Svo má benda á fólk
hefur ólíkar skoðanir á því hvaða
veitumannvirki eiga að vera sýnileg
og hver ekki,“ segir Eiríkur.
Spurður um gerð göngubrúar yf-
ir gjána yfir Kringlumýrarbraut
segir Eiríkur að ekkert slíkt sé á
döfinni hjá fyrirtækinu. Brúarsmíði
þarna sé mannvirkjagerð sem
Orkuveitan hafi ekki hug á að ráð-
ast í, enda tæpast á verksviði
hennar. Hann bendir á að skammt
sunnan við legu gamla hitaveit-
ustokksins sé brú yfir Kringlumýr-
arbraut fyrir gangandi og akandi
og neðar í dalnum sé göngubrú.
Verndunaraðgerðir ekki á döfinni
STARFSFÓLKI ORKUVEITUNNAR ÞYKIR VÆNT UM STOKKINN
Afmælisbarnið fjarverandi
 70 ára afmæli hitaveitustokksins á næsta ári  Lítið eftir af stokknum sem flutti „heita gullið“
 Slys að 30 metrar voru eyðilagðir í Öskjuhlíð  Bútur af stokknum varðveittur í Mosfellsbæ
Morgunblaðið/RAX
Hitaveitustokkur Búturinn sem varðveittur er í upprunalegri gerð í miðbæ Mosfellsbæjar. Þar er einnig að finna
upplýsingar um Reykjaveitu og hitaveituframkvæmdirnar á tveimur söguskiltum.

Hitaveitustokkurinn