Morgunblaðið - 14.03.2013, Qupperneq 33

UMRÆÐAN 33
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. MARS 2013
Ýmislegt hefur
verið sagt um láns-
kjaravísitöluna, en
hefur allt komið fram
sem gerst hefur síð-
an hún var sett á?
Áhugavert gæti verið
að rifja það aðeins
upp í fáum orðum.
Með lögum nr. 13/
1979 um stjórn efna-
hagsmála var tekin
upp vísitala verð-
trygginga. Lögin hafa gengið
undir nafninu „Ólafslög“, kennd
við þáverandi forsætisráðherra,
Ólaf Jóhannesson. Helsta mark-
mið laganna var að stöðva rýrnun
sparifjár á órólegu verðbólgu-
skeiði. En það hefur varla verið
hugsun þeirra, sem að lögunum
stóðu, að leyfa eða jafnvel lög-
leiða okurvexti í þjóðfélaginu.
Þeir lentu að mestu leyti á hinum
almenna borgara, við lántöku til
húsnæðiskaupa.
Lögin frá 1979 um verðtrygg-
ingu fjárskuldbindinga voru sett í
tíð vinstri stjórnar Framsóknar,
Alþýðuflokks og Alþýðu-
bandalags. Sjálfstæðisflokkur var
þá í stjórnarandstöðu og greiddu
þingmenn hans atkvæði gegn
ýmsum greinum frumvarpsins og
sátu hjá við lokaafgreiðslu. Frá
því lögin voru sett hafa allir
flokkar staðið að ríkisstjórn án
þess að hreyfa við þessu kerfi og
bera þess vegna sameiginlega
ábyrgð. Það er því á ábyrgð rík-
isstjórna og Alþingis að hafa
haldið uppi framkvæmdum þess-
ara laga, sem í upp-
hafi áttu að vera til
bráðabirgða og til að
ná verðbólgunni nið-
ur.
Vorið 2007 vék
Jón Baldvin Hanni-
balsson að Ólafs-
lögum í ritdómi um
bók [1] þar sem
hann segir:
„Loks er þess að
geta, að umfjöllun
höfundar um svoköll-
uð ‘Ólafslög’ (sjá bls.
177-78) þarfnast
endurskoðunar. Ólafslög, þar
sem kjarni málsins var verð-
trygging fjárskuldbindinga, þótt
að öðru leyti væru þau um ‘efna-
hagsmálapakka’, miðað við þá-
verandi aðstæður verðbólgu og
misgengis, áttu uppruna sinn í
frumvarpi, sem við Vilmundur
Gylfason verkstýrðum af hálfu
þingflokks Alþýðuflokksins og
var lagt fram um jólaleytið 1978
sem skilyrði fyrir áframhaldandi
stjórnarsamvinnu.
Verðtryggingarkaflinn var að
mestu verk Jóns Sigurðssonar,
forstöðumanns Þjóðhagsstofn-
unar, síðar þingmanns og ráð-
herra Alþýðuflokksins (og bróð-
ursonar Haraldar
Guðmundssonar, guðföður vel-
ferðarríkisins íslenska). Grein-
argerðin og rökstuðningurinn
með frumvarpinu var höfund-
arverk Gylfa Þ. Gíslasonar, fv.
ráðherra Alþýðuflokksins í Við-
reisnarstjórninni. Eini maðurinn,
sem eftir því sem best er vitað,
hafði ekkert til málanna að
leggja um svokölluð Ólafslög,
var Ólafur Jóhannesson sjálfur.“
Tilvitnun lýkur.
Hvort heldur Jón Baldvin & kó
eða Óli Jó hafi komið á þessari
vísitölu, þá er hún samt sem áður
jafn vitlaus. Ef til vill var hún
réttlát fram til ársins 1990 þegar
þjóðarsáttin var gerð. En eftir
það hefur hún unnið markvisst
gegn skuldsettum heimilum.
Frá 1979 til janúar 1989
ákvarðaðist lánskjaravísitalan að
2/3 hlutum af framfærsluvísitölu
og 1/3 hluta af byggingarvísitölu.
Frá febrúar 1989 var lánskjara-
vísitalan samsett að jöfnu úr
framfærslu-, byggingar- og
launavísitölu. Frá apríl 1995 var
hætt að nota lánskjaravísitölu til
að verðtryggja nýjar fjár-
skuldbindingar, en vísitala
neysluverðs til verðtryggingar
notuð í staðinn.
Á mynd 1 er sýnd vísitala hús-
næðislána frá upphafi Ólafslaga
1979. Vísitalan tæplega áttatíu-
faldaðist á 33 árum og lýsir það
vel vitleysunni.
Eins og sést á myndinni verður
gjörbreyting á þróun vísitölunnar
við þjóðarsátt 1990. Lunginn af
húsnæðislánum í dag var tekinn á
15 ára tímabili þjóðarsáttar í
3,12% verðbólgu að meðaltali. Við
hrunið eftir 2005, sem náði há-
marki við fall bankanna í október
2008, varð algjör forsendubrestur
á útreikningi verðtryggðra hús-
næðislána. Þrátt fyrir það hefur
verðbólgunni, sem leiddi af hruni
efnahagskerfisins og var af völd-
um fáeinna „útrásarvíkinga“, ver-
ið varpað miskunnarlaust á lán-
takendur innlendra lána. Hingað
til hafa þeir fátt sagt, en er ekki
mál að linni?
Tökum sem dæmi verðtryggt
húsnæðislán, sem tekið var á
tímabili þjóðarsáttar 1990-2005.
Segjum sem svo að lántakandinn
hefði þekkt 3,12% verðbólgu þess
tímabils og væri tilbúinn að sam-
þykkja það. Höfuðstóll lánsins í
lok 2012 þarf þá að lækka um
25% til þess að hann verði sá
sami og hefði orðið í 3,12% verð-
bólgu. Færa ætti lánið niður sem
því nemur.
Síðan þyrfti að gera einhverjar
ráðstafanir, sem mundu koma í
veg fyrir að svona nokkuð gerðist
aftur. Auk þess þyrfti einnig að
gera upp ofgreiðslur lántakenda
af húsnæðisláninu á tímabilinu
2005-2012. Þetta eru allt saman
meira eða minna pólitískar
ákvarðanir.
[1] Þorgrímur Gestsson: Öryggissjóður
verkalýðsins – Baráttan fyrir atvinnu-
leysistryggingum á Íslandi. 316 bls.
Útgefandi: Atvinnuleysistrygg-
ingasjóður.
Vísitöluþankar
Eftir Valdimar K.
Jónsson
»Helsta markmið lag-
anna var að stöðva
rýrnun sparifjár á óró-
legu verðbólguskeiði.
En það hefur varla verið
hugsun þeirra, sem að
lögunum stóðu, að leyfa
eða jafnvel lögleiða
okurvexti í þjóðfélaginu.
Valdimar K.
Jónsson
Höfundur er verkfræðingur og pró-
fessor emeritus.
19
79
19
80
19
81
19
82
19
83
19
84
19
85
19
86
19
87
19
88
19
89
19
90
19
91
19
92
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
450
400
350
300
250
200
150
100
50
0
N
ey
sl
uv
ís
it
al
a
1979-1990: Óðaverðbólga
Meðalverðbólga: 33,11%
1990-2005: Þjóðarsátt
3,12%
Eftir 2005: Hrun
7,46%
Ólafslög
Þjóðarsátt
20% KYNNINGARAFSLÁTTUR
Í DAG, FIMMTUDAG.
HYGEA KRINGLU og SMÁRALIND kynna
vorlitina frá LANCÔME 14.-16. mars.
VORLITIR 2013
EMMA WATSON
Kaupaukinn þinn ef þú kaupir vörur frá Lancôme
fyrir 8.900 eða meira í Hygeu á kynningunni.
Lancome taska
Genifique dagkrem 15 ml.
Genifique serumdropar 7 ml.
Teint Idole farði 5 ml.
Hypnôse maskari ferðstærð
L´ Absolue NU varalitur
La Rose body lotion 40 ml.
Verðmæti kaupaukans
u.þ.b. 15.100 kr.
G
ild
ir
á
ky
n
n
in
g
u
m
eð
an
b
ir
g
ði
re
n
d
as
t.
G
ild
ir
ek
ki
m
eð
Bo
ca
g
e
eð
a
b
lý
ö
n
tu
m
.