Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.10.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.10. 2013
M
orgunblaðið verður 100 ára
eftir fáeina daga og hefur
blaðið (og vefurinn) minnst
þeirra tímamóta með marg-
víslegum hætti á afmæl-
isárinu, þótt gætt hafi verið
hófs og tyllidagarnir ekki notaðir til að hreykja sér
hátt. Hefur verið sérlega ánægjulegt hvernig starfs-
mönnum blaðsins hefur tekist að setja tengsl þess við
landsmenn, nær og fjær, í öndvegi. Púlsinn hefur ver-
ið tekinn á Íslandi stundarinnar og upprifjun á minn-
isstæðum þáttum í sögu blaðsins fremur verið í bland
við efni af því tagi, enda er dagblað ekki síst miðill
síns samtíma.
Sérkennileg samkeppni
Í þessa heilu öld hefur Morgunblaðið aldrei þurft að
óttast samkeppni um gæði og snerpu. En frá upphafi
nýrrar aldar hefur blaðið búið við samkeppni sem
einkennist af því að sá þáttur í starfsemi samkeppn-
isaðila sem snýr að Morgunblaðinu hefur ekki þurft
að lúta þeim lögmálum að standa undir sér. Dæmin
frá Danmörku þar sem milljörðum ofan á milljarða
var kastað á glæ til að sigra blaðaheiminn eru nú öll-
um kunn. Það óhemjulega fé létu bankar af hendi
rakna án haldbærra trygginga. Hér hefur frétta-
blaðsstarfsemi verið látið fara á höfuðið oftar en einu
sinni, en haldið áfram í eigu sömu aðila eftir að skuld-
ir höfðu verið látnar hverfa. Þeir sem komið höfðu að
rekstri Morgunblaðsins í áratugi fengu ekki slíka
meðferð.
Þrátt fyrir þennan ójafna leik er Morgunblaðið nú
með jákvæða fjárhagslega stöðu og tekjur þess af
rekstri tryggja að fréttamiðlun blaðs og vefs hefur
eflst og styrkst síðustu misserin.
Margvíslegar fréttir hafa síðustu áratugina borist
af hnignun í blaðaútgáfu austan hafs og vestan.
Drýgstan hluta síðustu aldar var tæknin hjálpleg
dagblöðunum. Hin þunglamalega blýsetning blað-
anna var mannaflsfrek og henni fylgdi tví- og þrí-
verknaður. Ekki var óalgengt að harðvítugar deilur
við stéttarfélög prentara settu strik í útgáfu blaða,
eins og mörg fræg dæmi eru um frá Bretlandi og var
auðvitað ekki óþekkt annars staðar. Tæknibylting
varð svo til þess að blaðamenn tóku að skrifa sínar
fréttir nánast beint í prentsmiðjuna. Símsending ljós-
mynda með gömlu aðferðinni var ein byltingin til og
nú er svo komið að síminn er algengasta ljósmynda-
vélin og stundum raunar misnotuð, en bjarta hliðin er
sú, að nú geta myndir borist á örskotsstund í hús fjöl-
miðla og þaðan út eða án allrar milligöngu þeirra
beint á veraldarvefinn.
Blaðakóngar fyrirferðarmiklir
En á þeim þunglamalega tíma sem nefndur var til
sögunnar gátu þeir sem náðu valdi á útgáfu blaða þó
gert það gott. Á slíka hlóðst oft mikið fé og áhrif
þeirra á þróun þjóðmála í sínu landi og jafnvel víðar
urðu einatt mjög mikil og ekki endilega ætíð holl. Í
Bandaríkjunum, Bretlandi og á meginlandi Evrópu
voru þekktir blaðaburgeisar (press barons) sem voru
fyrirferðarmiklir í þjóðlífinu og mjög frekir til af-
skipta af stjórnmálum. Sumir þeirra héldu slíkri
stöðu í áratugi á meðan kjörnir leiðtogar almennings
komu og fóru og stundum höfðu blaðaburgeisarnir
átt sinn stóra þátt í því að þeir komust til valda og
ekki síður að þeir glötuðu þeim aftur. Þessi þáttur
skekkti örugglega stundum lýðræðislega þróun.
Frægt dæmi um heljartök blaðaburgeisa er frá
Bretlandi. Winston Churchill forsætisráðherra fékk
heilablóðfall þegar nokkuð var liðið á seinni forsætis-
ráðherratíð hans. Því virtist einboðið að hann hlyti að
segja strax af sér. Blaðaburgeisarnir, sem iðulega
tókust hart á, hittust þá á sveitasetri Churchills og
ákváðu að breska þjóðin skyldi ekki fá að frétta neitt
Tilhlaupið er
hafið að hundrað
ára afmælinu
* Í þessa heilu öld hefur Morg-unblaðið aldrei þurft að óttastsamkeppni um gæði og snerpu. En
frá upphafi nýrrar aldar hefur blaðið
búið við samkeppni sem einkennist af
því að sá þáttur í starfsemi sam-
keppnisaðila sem snýr að Morg-
unblaðinu hefur ekki þurft að lúta
þeim lögmálum að standa undir sér.
Reykjavíkurbréf 18.10.13