Morgunblaðið - Sunnudagur - 03.11.2013, Qupperneq 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 3.11. 2013
Menning
É
g byrjaði um tvítugt og
er að verða 87 ára.
Þetta er því orðinn
ansi góður tími sem ég
hef haft til að leika
mér við ýmislegt,“ segir Rúna,
Sigrún Guðjónsdóttir, glettnislega
þegar við göngum um stóra salinn
í Hafnarborg þar sem er verið að
setja upp yfirlitssýningu með verk-
um frá hennar langa og fjölbreyti-
lega ferli. Sýningin verður opnuð í
dag, laugardag, klukkan 15, og
kallar Rúna hana „Dvalið hjá
djúpu vatni“. Nafnið sækir hún til
fyrstu útgáfu Tímans og vatnsins
eftir Stein Steinarr.
„Bókmenntir hafa alltaf haft
mikil áhrif á mig, ég hef verið
bókafíkill frá fjögurra ára aldri.
Enda var ég alin upp á miklu
bókaheimili,“ segir hún. „Móðir
mín var rithöfundur, Ragnheiður
Jónsdóttir, pabbi þýddi og var
mjög góður íslenskumaður. Allar
nýjustu barna- og unglingabæk-
urnar voru bornar heim og ég las
og las.“ Rúna bætir við að í seinni
tíð hafi hún snúið sér sífellt meira
að ljóðum. „Þau eru svo tengd
myndlistinni,“ segir hún. „Fágunin
í ljóðinu og þetta knappa form
höfða til mín, sem og heimspekin.“
Hún segir að undanfarið hafi eitt
ljóða Stefáns Harðar Grímssonar
veitt sér mikinn innblástur. „Það
heitir því undarlega nafni „Á tím-
um vorbjölludýra“. Þar segir:
Njótum þess morgunglöð / að vill-
ast rétta leið!“ Þetta finnst mér
stórkostlegt.“
Við kunnum ekki neitt
Við Rúna höfum leiðst út í tal um
bókmenntir þegar erindið var að
ræða um myndlist hennar. En
vissulega kom hún líka að bóka-
gerð, skrifaði barnabókina Rauðu
fiskana og myndskreytti margar
bækur til, meðal annars bækur
eftir móður sína. Á sýningunni eru
elstu verkin síðan um 1940 en þau
nýjustu frá þessu ári. Gegnum tíð-
ina hefur Rúna unnið að list-
sköpun sinni með margvíslegum
hætti. Má þar nefna skreytingu
leirmuna, myndir málaðar á stein-
og postulínsflísar og efnismikinn
japanskan pappír, fyrrnefndar
bókaskreytingar og auglýsinga-
gerð, auk þess sem hún vann
margar veggmyndir fyrir opinber-
ar byggingar, gjarnan í samstarfi
við Gest Þorgrímsson, eiginmann
sinn, en hann lést fyrir tíu árum.
Þau voru frumkvöðlar í leirlist hér
og stofnuðu leirbrennsluna Laug-
arnesleir árið 1947.
„Þessir elstu gripir hér eru frá
Laugarnesleir,“ segir hún og bend-
ir á leirmuni sem Gestur renndi
en hún málaði. Fyrst með abstrakt
formum en síðan fóru mannverur
að birtast á gripunum og er Rúna
hvað þekktust fyrir þá fígúratífu
nálgun. „Við kunnum ekki neitt
þegar við byrjuðum í leirnum,“
segir hún og brosir. „Við höfðum
ekki einu sinni komið inn á ker-
amikverkstæði. En bjartsýnin var
svo mikil. Gestur smíðaði sjálfur
fyrsta brennsluofninn og lét smíða
rennibekk eftir sinni teikningu;
svo var bara baslað og unnið.“
Leirverkstæðið stofnuðu þau við
komuna heim frá námi í Kaup-
mannahöfn; þurftu að afla sér
tekna.
„Við vorum komin heim með
mánaðargamalt barn og á hverju
áttum við að lifa? „Búum til leir-
muni,“ sagði Gestur. Við vissum
ekkert út í hvað við vorum að
fara, en það tókst. Maður fer ekki
út í list án þess að vera bjartsýnn!
Við vorum bara með Laugarnes-
leir frá 1947 til 1952, þá hættum
við. Þá var farið að flytja mikið af
alls kyns dóti til landsins. Annars
náðum við að lifa á þessu. En eftir
sextán ár byrjuðum við aftur.“
– Hvers vegna?
„Okkur langaði svo mikið til
þess. Ég suðaði.“ Aftur hlær Rúna
glaðlega. „Mig langaði alltaf til að
byrja aftur og vinna þá með stein-
leir. Mér þótti alltaf gaman að
vinna með leirinn.“
Í byrjun var Rúna undir áhrif-
um af suðuramerískum leirverkum
í skreytingunni.
„Sjáðu,“ segir hún og bendir á
skrautvasa frá fyrstu árum Laug-
arnesleirs. „Hérna er skreytingin
geómetrísk og stíliseruð en ég
hafði tilhneigingu til að vinna fíg-
úratíft. Þetta verður léttara hjá
mér með árunum, þegar fígúrurn-
ar koma fram. Þetta þjálfar mað-
ur.
Ég held að það sjáist hjá mér,
og ekki síst á seinni árum, áhrif
frá módernískum skúlptúr. Ég var
til dæmis mjög hrifin af Jean Arp
með sín organísku form.“
Listinni ekki sýnd virðing
Rúna og Gestur unnu líka saman
að opinberum verkum. „Það gekk
mjög vel enda vorum við þraut-
þjálfuð í að vinna saman. Okkar
stærsta samvinnuverkerfni var
myndin á íþróttaleikvanginum í
Laugardal. En hún var tekin niður
þegar byggingunni var breytt og
ekki virðist gert ráð fyrir að hún
sé sett upp aftur.“
– Hvar er það fallega verk nú?
„Niðurpakkað í kassa. Það olli
mér vonbrigðum. Mér þótti þetta
skemmtilegt verk. Ég teiknaði og
skissaði og Gestur vann það í leir.
Annað verk gerðum við í Ólafs-
vík, líka á íþróttahús, og það var
líka tekið niður þegar gera þurfti
við vegginn. En það var svo
óhönduglega gert að verkið var
eyðilagt. Stundum er ekki nógu
mikil virðing borin fyrir listinni.“
Bara að kalla myndir fram
Einn hluti sýningarinnar er helg-
aður vinnu Rúnu fyrir Bing &
Grøndahl-postulínsfyrirtækið, það
hófst eftir að það framleiddi kunna
þjóðhátíðarplatta hennar. Þá eru í
sýningarkössum dæmi um afar
persónulegar bókaskreytingar.
„Ég myndskreytti nokkuð marg-
ar bækur og þótti það skemmtileg
vinna, þegar ég fékkst loks til
þess. Mamma var búin að reyna
mikið til að fá mig til þess en
kannski hafði ég ekki trú á sjálfri
mér fyrr en blessunin hún Bar-
bara Árnason hvatti mig til þess,
alveg óskaplega fallega.“
Mörg verkanna eru á pappír.
„Síðustu árin hef ég eingöngu
unnið á japanskan pappír, hann er
bestur. Þetta er dýrðlegur pappír,
handgerður, mismunandi grófur og
gefur manni alls kyns inspíra-
sjónir. Mínar nýjustu myndir eru
allar gerðar á þennan pappír,“
segir Rúna og tekur upp óinn-
rammaðar brúnar arkir með mjúk-
um kvenmannsformum á og fugl-
um.
Kemur þessi myndheimur auð-
veldlega til hennar?
„Já, já, það þarf bara að kalla
myndirnar fram, þær koma alltaf,
gegnum vinnuna. Ég sest niður og
byrja að teikna, þá kviknar alltaf
eitthvað.“
– Gjarnan myndir af konum.
„Já, eru þær ekki almerkileg-
astar!“ Hún hlær. „Það er eitthvað
við þessi jarðbundnu og fallegu
form. Svo eru hér fuglar, náttúran.
Stundum hef ég líka unnið í ab-
strakt form.“
Eðlilegt er að spyrja Rúnu að
lokum hvort hún sé sívinnandi.
„Já, já, þegar ég er ekki að
lesa. Ég geri eitthvað á hverjum
degi. Ég var alin upp við að það
yrði að vinna, eins og Guðmundur
segir í Sjálfstæðu fólki: Ég verð
að fara að gera eitthvað … Ég er
alin upp við það, nema lestur var
aldrei talin til iðjuleysis. Lestur
var líka vinna, sem betur fer.“
„Ég geri eitthvað á hverjum degi. Ég var alin upp við að það yrði að vinna,“ segir Rúna. Hér er hún við verk sem hún vann í samvinnu við Bing & Grøndahl.
Morgunblaðið/Einar Falur
YFIRLITSSÝNING Á VERKUM RÚNU OPNUÐ Í HAFNARBORG
„Bjartsýnin var svo mikil“
„MAÐUR FER EKKI ÚT Í LIST ÁN ÞESS AÐ VERA BJARTSÝNN,“ SEGIR RÚNA, SIGRÚN GUÐJÓNSDÓTTIR, ÞEGAR HÚN RIFJAR UPP FYRSTU SKREF ÞEIRRA GESTS
ÞORGRÍMSSONAR Í LISTINNI SEINT Á FIMMTA ÁRATUGNUM. „ÉG SEST NIÐUR OG BYRJA AÐ TEIKNA, ÞÁ KVIKNAR ALLTAF EITTHVAÐ,“ SEGIR HÚN.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is
Rúna málar á vasa sem Gestur renndi
í Laugarnesleir, árið 1947.
Í sýningarkössum gefur meðal annars
að líta bókaskreytingar Rúnu.