Morgunblaðið - 12.12.2013, Qupperneq 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 2013
FRÉTTASKÝRING
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
Íslendingar eru eftirbátar annarra
þjóða þegar kemur að aðstoð við
þróunarríki. Framlög íslenska rík-
isins til þróun-
arsamvinnu hafa
dregist saman
um hátt í þriðj-
ung sem hlutfall
af vergum þjóð-
artekjum frá
hruni. Í fyrra var
hlutfallið hér um
helmingur
meðaltals ESB-
ríkja og um
fimmtungur af
því sem Svíar lögðu til málaflokks-
ins.
Talsverðar deilur hafa skapast
um þau áform ríkisstjórnarinnar að
skera niður þróunaraðstoð í fjár-
lögum næsta árs um hundruð millj-
óna króna og veita þeim í staðinn í
heilbrigðiskerfið.
Undanfarinn áratug hafa á bilinu
1,3 milljarðar til 4,3 milljarðar
króna runnið til þróunaraðstoðar af
fjárlögum. Íslenska ríkið hefur
aldrei nálgast það að ná markmiði
Sameinuðu þjóðanna sem sett var
árið 1970 um að iðnríkin verji 0,7%
af vergum þjóðartekjum sínum til
þróunaraðstoðar.
Hæst náði hlutfallið 0,37% hrun-
árið 2008 en það lækkaði niður í
0,21% árið 2011. Áætlað er að hlut-
fallið verði 0,26% á þessu ári. Dan-
ir, Norðmenn og Svíar veita allir
meira til þróunarmála en markmið
SÞ gerir ráð fyrir.
Kemur á óvart
Stærsti einstaki útgjaldaliðurinn
í þróunaraðstoð Íslands er Þróun-
arsamvinnustofnun Íslands (ÞSSÍ).
Alls runnu 1,2 milljarðar króna til
stofnunarinnar í fyrra sem jafn-
gildir 38,2% af heildarútgjöldum til
þróunarsamvinnu.
Stofnunin hefur starfað í þremur
Afríkuríkjum á þessu ári; Malaví,
Úganda og Mósambík. Verkefni
hennar þar lúta að fiskveiðum,
mennta-, orku-, heilbrigðis- og
vatns- og hreinlætismálum. Runnu
á bilinu 286-359 milljónir til verk-
efna í hverju landi fyrir sig.
Að sögn Engilberts Guðmunds-
sonar, framkvæmdastjóra ÞSSÍ,
hefur hann ekki fengið neinar
formlegar upplýsingar frá stjórn-
völdum um niðurskurðinn aðrar en
þær sem komið hafa fram í fjöl-
miðlum.
Miðað við þær þurfi stofnunin að
taka á sig um 40% af tæplega hálfs
milljarðs króna niðurskurði. Það
nemi tæpum 200 milljónum króna.
Niðurskurðurinn komi á óvart
enda segir Engilbert að stofnunin
hafi unnið út frá þeirri forsendu að
framlög til þróunarmála ættu að
fara vaxandi, enda hafi allir stjórn-
málaflokkarnir staðið að því.
Skapar erfiðleika
Það kemur illa við aðstoð Íslend-
inga í Afríku hversu seint breyt-
ingar á fjárframlögunum koma
fram, að sögn Engilberts og nefnir
hann skuldbindingar sem ÞSSÍ hef-
ur efnt til á borð við uppbyggingu
skólakerfis í Úganda og aðstoð við
fiskimenn þar í landi til að auka
tekjur þeirra. „Það skapar erf-
iðleika þegar maður er að eiga við
ríkisstjórnir í öðrum löndum að fá
niðurskurðartölur á síðustu
stundu,“ segir hann.
Skuldbindingarnar eru af tvennu
tagi; annars vegar beinir viðskipta-
samningar og hins vegar skuldbind-
ingar gagnvart stjórnvöldum sem
þau byggja sínar áætlanir á. Víðast
hvar sé gengið út frá því vegna eðl-
is þróunaraðstoðar að fjárveitingar
til hennar liggi fyrir þrjú ár fram í
tímann og þeim sé ekki breytt frá
ári til árs, að sögn Engilberts.
Í framhaldinu segir hann að farið
verði yfir hvar sé svigrúm til að
draga saman seglin án þess að
brjóta beinar skuldbindingar. Byrj-
að verði á að skoða hvað sé hægt
að skera niður í jarðhitaverkefni
stofnunarinnar en það sé þó ekki
nógu stórt til að bera allan niður-
skurðinn. Norræni þróunarsjóður-
inn hafi lofað að mæta framlögum
Íslendinga til verkefnisins og koma
þurfi í ljós hvað verði um þann
stuðning dragi Íslendingar úr sínu
framlagi.
„Við munum fyrst og fremst leit-
ast við að verja þá starfsemi sem
snýr beint að konum og börnum.
Heilbrigðisverkefni, skólaverkefni
og hreint vatn sem kemur í veg
fyrir kóleru. Við gætum þó þurft að
skera niður í þeim líka,“ segir Eng-
ilbert.
Verja viðkvæmustu verkefnin
 Framlög Íslands til þróunaraðstoðar hafa dregist saman um þriðjung sem hlutfall af þjóðartekjum
 Fyrst litið til niðurskurðar á jarðhitaverkefni  Reyna að verja verkefni tengd börnum og konum
Framlög Íslendinga borið saman við önnur lönd
Heimild: Utanríkisráðuneytið
Þróun framlaga til þróunar-
aðstoðar 2003-20131,2%
1,0%
0,8%
0,6%
0,4%
0,2%
0,0%
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Svíþjóð 0,99%
Noregur 0,93%
Danmörk 0,84%
Finnland 0,53%
ESB meðaltal 0,53%
Ísland 0,22%
0,7%markmið SÞ
Hlutfall af
vergum
Ár Framlög þjóðartekjum
2003 1.352,0 0,17%
2004 1.481,6 0,18%
2005 1.711,2 0,18%
2006 2.964,6 0,27%
2007 3.047,6 0,25%
2008 4.290,9 0,37%
2009 4.256,0 0,35%
2010 3.495,7 0,28%
2011 2.960,2 0,21%
2012 3.267,9 0,22%
2013 4.332,4 0,26%Engilbert
Guðmundsson
Íslendingar höfðu þangað til á
þessu ári þegið jafnmikið fé í þró-
unaraðstoð og þeir höfðu gefið frá
stofnun lýðveldisins, samkvæmt
lauslegri úttekt Stefáns Inga Stef-
ánssonar, framkvæmdastjóra UNI-
CEF á Íslandi.
Við lok árs í fyrra höfðu Íslend-
ingar þegið 59 milljarða kr. í þró-
unaraðstoð eftir því sem hann
kemst næst en veitt 58 milljarða
sjálfir til annarra landa. Íslend-
ingar fengu m.a. hlutdeild í Mars-
hall-aðstoðinni, lán frá Alþjóða-
bankanum og aðstoð frá þróunar-
stofnun SÞ.
„Við nutum mikils stuðnings
eftir stríð og fram á 8. áratuginn.
Það hjálpaði auðvitað mikið til við
framþróun íslensks samfélags al-
veg eins og þróunaraðstoð er þátt-
ur í framþróun þróunarríkja nú,“
segir Stefán.
Áhugi almenn-
ings á hjálp-
arstarfi hefur
aukist með
hverju árinu að
sögn Stefáns og
hafði hrunið eng-
in áhrif þar á
nema síður sé.
Framlög fyrir-
tækja minnkuðu
þónokkuð en framlög einstaklinga
jukust hins vegar.
„Fólk gefur meira á hverju ári.
Við erum ákaflega þakklát fyrir
það og skynjum mikinn áhuga á
málinu. Um 70-80% af tekjum
okkar eru framlög frá einstakl-
ingum svo þetta er grundvallar-
atriði og hefur haft jákvæð áhrif á
getu okkar til að sinna þróunar-
aðstoð og réttindagæslu fyrir börn
um allan heim,“ segir hann.
Höfum þegið jafnmikla aðstoð
Stefán Ingi
Stefánsson
Af þeim rúmum 4,3 milljörðum
króna sem áætlaðir voru til þróun-
arsamvinnu í fjárlögum þessa árs
er næststærsti einstaki liðurinn í
útgjöldum íslenska ríkisins í mála-
flokknum rúmlega 740 milljóna
króna framlag til Sameinuðu þjóð-
anna þar sem það skiptist niður á
ýmis verkefni.
Hæstu styrkir Íslendinga til
stofnana SÞ renna til barnahjálp-
arinnar UNICEF (184,4 milljónir)
og UN Women (192,8 milljónir).
Tæpar 600 milljónir króna fara
til skóla SÞ á Íslandi á borð við
Jarðhitaskólann og Sjávarútvegs-
skólann.
Rúmar 380 milljónir króna fara
til Alþjóðabankans, frjáls félaga-
samtök fá 277 milljónir og 195
milljónir renna til friðargæslu og
uppbyggingar, að mestu leyti í
Afganistan, á fjárlögum þessa árs.
SÞ fá næsthæstu framlögin
FRAMLÖG TIL ÞRÓUNARSAMVINNU Á ÍSLANDI
AFP
Flóttafólk Barnahjálp SÞ UNICEF er á
meðal þess sem Íslendingar styrkja.
EINSTAKLINGAR GEFA SÍFELLT MEIRA Í HJÁLPARSTARF
Munið að slökkva
á kertunum
Hafið hæfilegt bil á milli kerta, almenn
viðmiðun er að hafa a.m.k. 10 cm bil á milli
Slökkvilið
höfuborgasvæðisins