Morgunblaðið - 21.12.2013, Blaðsíða 32
32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
ÁkvörðunVladimírsPútíns um
að náða Míkhaíl
Khodorkovskí og
láta hann lausan úr fangelsi
hefur að vonum vakið athygli.
Khodorkovskí sat í tíu ár í
fangelsi. Hann var dæmdur
fyrir fjár- og skattsvik, en dóm-
urinn yfir honum hefur verið
umdeildur og hefur því verið
haldið fram að hann hafi verið
settur bak við lás og slá vegna
þess að Pútín vildi losna við
pólitískan andstæðing. Hann
var gripinn um borð í einka-
flugvél sinni skömmu eftir að
Pútín hafði varað rússneska
auðmenn, hina svokölluðu olíg-
arka, við því að vera með nefið í
stjórnmálum.
Khodorkovskí var ríkasti
maður Rússlands þegar honum
var varpað í fangelsi fyrir tíu
árum. Hann auðgaðist þegar
Sovétríkin liðuðust í sundur,
rak banka og notaði peninga úr
honum til að kaupa olíufélagið
Yukos.
Margt er óljóst í kringum
náðun Khodorkovskís. Vitað er
að hann skrifaði Pútín bréf þar
sem hann biður um náðun
vegna veikinda aldraðrar móð-
ur sinnar. Í gær þvertók hann
fyrir að hafa gengist við þeim
sökum, sem hann hefur verið
borinn, í bréfinu.
Athygli vekur að eftir að
hann var látinn laus úr fanga-
nýlendu í bænum Segesa í Kar-
elíu hélt hann til Berlínar og
var sagt að móðir hans kæmi
þangað í dag til læknismerð-
ferðar. Einnig kom í ljós er leið
á daginn að Þjóðverjar höfðu
átt þátt í að fá hann lausan og
var eins og leiftur úr fortíðinni
að sjá Hans-Dietrich gamla
refnum Genscher, sem var ut-
anríkisráðherra í 18 ár, fyrst
Vestur-Þýskalands og svo sam-
einaðs Þýskalands, taka á móti
Khodorkovskí í Berlín. Þakkaði
Merkel Genscher sérstaklega
fyrir hlut hans í að fá Khodor-
kovskí náðaðan.
Khodorkovskí hefur verið
lýst sem píslarvætti og glæpa-
manni. Sjálfur hefur hann sagt
að auðkýfingar eigi enga sam-
úð. Á alþjóðlegum vettvangi
var meðferðin á honum for-
dæmd, en heima fyrir var af-
staðan blendnari og töldu
margir að hann hefði fengið
makleg málagjöld.
Khodorkovskí jós fé í kosn-
ingasjóði Borís Jeltsíns á sín-
um tíma og hefur það ekki stað-
ið eignasöfnun hans fyrir
þrifum. Hann var sagður harð-
ur við að eiga og margir töpuðu
á viðskiptum við hann.
Khodorkovskí átti að sitja í
fangelsi fram í ágúst, en vanga-
veltur höfðu komið fram um að
nýjar kærur yrðu lagðar fram á
hendur honum til
að tryggja að hann
losnaði ekki úr
fangelsi.
Pútín tók allan
vafa af því þegar hann náðaði
Khodorkovskí og sagði að hann
yrði ekki settur í fangelsi að
nýju. Ekki var ljóst hvort hann
myndi snúa aftur til Rússlands
og heyrðust jafnvel vangavelt-
ur um að hluti af samkomulag-
inu um lausn hans væri að hann
settist að í útlöndum.
Sú spurning vaknar hvers
vegna Pútín leysi Khodor-
kovskí nú úr haldi. Ný kynslóð
leiðir nú stjórnarandstöðuna
og ólíklegt að gamlir auðkýf-
ingar eigi upp á pallborðið hjá
henni. Pútín gæti því verið
þeirrar hyggju að hann sé orð-
inn áhrifalaus eftir áratug bak
við rimla og orð hans hafi enga
vigt.
Pútín hefur á árinu stimplað
sig rækilega inn í heimspólitík-
inni. Hann veitti uppljóstr-
aranum Edward Snowden hæli
og átti lykilþátt í að stjórn Bas-
hirs Assads Sýrlandsforseta
féllst á að eyða eiturvopnum.
Hann heldur nágrönnum sínum
á mottunni ef þeir ætla að kom-
ast af sporbaugnum umhverfis
Rússlands eins og sást í Úkra-
ínu.
Gagnrýni á harkalegar að-
gerðir gegn pólitískum and-
stæðingum Pútíns hefur farið
vaxandi. Bloggarinn Alexander
Navalní, sem hefur leitt stjórn-
arandstöðuna og bauð sig fram
til borgarstjóra Moskvu, var
sóttur til saka fyrir að misfara
með fé. Tveir meðlimir úr
hljómsveitinni Pussy Riot, sem
hefur gagnrýnt stjórnvöld,
hafa setið í fangelsi, en verða
nú látnir lausir.
Einnig hafa lög, sem banna
„samkynhneigðan áróður“ og
óttast er að verði notuð til a
skerða réttindi þeirra, vakið
deilur. Lögin eru reyndar óum-
deild í rússneska stjórnkerfinu,
fyrir dómstólum og á þingi, en
utan Rússlands hafa þau valdið
hneykslan. Tónninn í um-
ræðum í fjölmiðlum í garð sam-
kynhneigðra er einnig fram úr
hófi herskár og hefur nýr yf-
irmaður nýstofnaðs ríkisfjöl-
miðils gengið einna lengst.
Pútín hefði kannski ekki
áhyggjur af þessu ef ekki væri
fyrir þá staðreynd að á næsta
ári halda Rússar vetrarólymp-
íuleikana. Í febrúar verður
blásið til mikillar sýningar í
Sochi. Tilkostnaðurinn hefur
verið ærinn, tæplega sex þús-
und milljarðar króna. Pútín vill
ekki að deilur um mannrétt-
indabrot, andófsmenn og brot
gegn samkynhneigðum rispi
glansmyndina. Lausn Khodor-
kovskís er því athyglisvert og
óvænt útspil refsins Pútíns.
Khodorkovskí laus
eftir tíu ár í fangelsi}Óvænt útspil Pútíns
Í
kvikmyndinni Eternal Sunshine of the
Spotless Mind er fjallað um tvo ein-
staklinga sem láta eyða minningum
sínum eftir að ástarsamband þeirra
fer í vaskinn. Þetta er gert í einhvers
konar aðgerð, þar sem völdum minningum er
eytt en aðrar varðveittar. Myndin snýr stað-
hæfingu Tennysons, að það sé betra að hafa
elskað og misst en aldrei elskað, í spurningu
en afdráttarlaust svar er ófáanlegt.
Þar sem mönnum hefur enn ekki tekist að
ferðast aftur í tíma, hafa þeir reynt ýmislegt
til að taka til baka orðna hluti með því að af-
neita þeim og gleyma. Með framþróun lækna-
vísindanna hafa opnast nýir möguleikar til að
breyta upplifun fólks á fortíðinni, með öðrum
ráðum en að grafa þær djúpt í fylgsnum hug-
ans eða leitast við að deyfa þær með áfengi og
öðrum sljóvgandi efnum.
Vísindamenn við MIT hafa til að mynda fundið gen
sem þeir segja að leiki lykilhlutverk í eyðingu minninga,
það er að segja því ferli þegar nýjar minningar koma í
stað gamalla. Þeir segja að takist að finna leið til að auka
virkni gensins, Tet1, gæti það leitt til nýrra meðferða við
fíknisjúkdómum og áfallastreituröskun. Þá hafa um
nokkurt skeið staðið yfir rannsóknir á lyfjum á borð við
betablokkarann própranólól, sem er meðal annars ávísað
vegna háþrýstings og hjartsláttartruflana. Það hefur
einnig verið notað gegn sviðsskrekk og rannsóknir benda
til að það dragi úr einkennum áfallastreituröskunar.
Hið endanlega markmið er auðvitað þetta:
að draga úr eða gera út um áhrifamátt erfiðra
minninga, hvort sem um er að ræða vand-
ræðalegt augnablik á djamminu, nístandi ást-
arsorg eða hörmulegt áfall, sem enginn vill
endurupplifa við tilhugsun. En eins þægilegt
og það gæti verið að gleyma eða skera á
tengslin milli minninga og tilfinninga, vakna
ýmsar spurningar, s.s. hvort við erum ekki
enn verr stödd þegar við höfum þurrkað út
eða dregið úr áhrifum einnar minningar sem
óhjákvæmilega tengist öðrum minningum og
tilfinningum. Og hvað verður um lærdóminn
sem við drögum af reynslunni? Verður hann
sömuleiðis að engu?
Í poppmenningunni hefur þessi hugmynd
um óminnispillu skotið upp kollinum í
tengslum við hræðilega glæpi. Einhver sjón-
varpsþátturinn fjallaði til dæmis um unga konu sem vildi
fá að taka lyf til að gleyma hrottalegri árás sem hún hafði
orðið fyrir. Í þessu samhengi veltir maður því fyrir sér
hvaða annarri heilastarfsemi sé hægt að stjórna með
lyfjum. Á síðustu misserum hefur til að mynda borið á
gleymsku hjá sakborningum við réttarhöld. Og hvað er
ömurlegra en að vera fórnarlamb, sem vill ekkert meira
en að gleyma, og standa frammi fyrir geranda sem man
ekki neitt? Í framtíðinni munum við ef til vill geta bæði
gleymt og munað betur með hjálp töfrapilla, og ef það
dugir ekki til, magnað tilfinningar á borð við hluttekn-
ingu og ást. holmfridur@mbl.is
Hólmfríður
Gísladóttir
Pistill
Í gleymskunnar dá
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Landsvirkjun hefur sótt umvirkjanaleyfi vegna fyr-irhugaðrar Þeista-reykjavirkjunar. Ekki
hefur verið tekin ákvörðun um að
virkja en Landsvirkjun er að búa sig
undir að geta hafið framkvæmdir
með stuttum fyrirvara.
Jarðgufuvirkjanir á Þeista-
reykjum og í Barnarflagi í Þingeyj-
arsýslu eru hugsaðar fyrir orkufrek-
an iðnað sem áform eru um að koma
upp í nágrenni Húsavíkur. Lengst
er kominn undirbúningur að bygg-
ingu kísilvers á Bakka á vegum
þýska fyrirtækisins PCC. Eftir því
sem næst verður komist hefur verið
gengið frá öllum samningum en
vegna fyrirvara virkjast samning-
arnir ekki fyrr en kapallinn í heild
gengur upp.
Nú virðist helst stranda á nið-
urstöðu ESA, Eftirlitsstofnunar
EFTA, á því hvort fjárfesting-
arsamningur sem ríkið gerði við
þýska fyrirtækið og lóðar- og hafn-
arsamningur sem bæjaryfirvöld
gerðu samrýmast reglum EES-
samningsins um ríkisstyrki.
Fulltrúar stjórnvalda hafa svar-
að fyrirspurnum ESA um einstök
atriði og í gær var enn verið að svara
einhverjum atriðum. Vonast var eft-
ir niðurstöðu fyrir árslok en það
verður varla úr þessu.
Útboðsgögn nánast tilbúin
Samningar PCC við Lands-
virkjun og Landsnet um útvegum
orku til verkefnisins eru með fyr-
irvara um fjármögnun. Ekki er hægt
að taka endanlegar ákvarðanir um
virkjanir eða hefja framkvæmdir
fyrr en fyrirvörum hefur verið af-
létt.
Unnið hefur verið að undirbún-
ingi jarðhitavirkjunar á Þeistareykj-
um og í Bjarnarflagi. Umhverfismat
á Þeistareykjum miðaðist við allt að
200 MW virkjun sem reist yrði í 50
MW einingum. Boraðar hafa verið
allmargar rannsókna- og vinnsluhol-
ur og samkvæmt upplýsingum
Landsvirkjunar er nú þegar til reiðu
gufuafl sem svarar til 50 MW raf-
magnsframleiðslu. Það dugar fyrir
fyrri hverfil væntanlegrar virkjunar
og fyrsta áfanga kísilvers. Lands-
virkjun samdi fyrir tveimur árum
við tvær verkfræðistofur um hönnun
og gerð útboðsgagna auk end-
anlegrar hönnunar vegna fram-
kvæmda við allt að 90 MW virkjun í
Bjarnarflagi og 90 MW virkjun á
Þeistareykjum ásamt aðstoð við eft-
irlit með uppsetningu vél- og raf-
búnaðar. Vinnu við gerð útboðs-
gagna er að ljúka. Á hverju ári hafa
vegirnir út frá virkjanasvæðinu ver-
ið bættir, meðal annars nýr vegur til
Húsavíkur, og rafmagni komið á
svæðið. Skipulag er tilbúið.
Umsókn auglýst
Landsvirkjun sótti nýlega um
virkjanaleyfi til Orkustofnunar
vegna Þeistareykjavirkjunar og
miðast hún við 100 MW í rafafli.
Orkustofnun gefur þeim sem málið
varðar kost á að kynna sér áformin
og koma sjónarmiðum sínum á fram-
færi fyrir 24. janúar næstkomandi.
Ragna Árnadóttir, aðstoðarfor-
stjóri Landsvirkjunar, segir að ekki
hafi verið ákveðið að ráðast í virkj-
unina. Umsókn um virkjanaleyfi
sé liður í frekari undirbúningi
Landsvirkjunar til að geta hafið
virkjanaframkvæmdir með
stuttum fyrirvara. Þess má geta
að hafi framkvæmdir við virkj-
un ekki hafist tíu árum eftir að
virkjanaleyfi er gefið út eða
rekstur innan fimmtán ára,
fellur leyfið úr gildi.
Þurfa að virkja með
stuttum fyrirvara
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Borteigur Jarðhitinn á Þeistareykjum hefur verið rannsakaður í fjörutíu
ár. Þeistareykir ehf. og Landsvirkjun hafa látið bora allmargar holur.
Verði af byggingu kísilvers
PCC á Bakka við Húsavík mun
skapast markaður fyrir raf-
orku fyrir virkjun með 52 MW
afl, í fyrsta áfanga. Fram-
leiðslan er orkufrek og telur
PCC sig hafa náð hagstæðum
orkusamningum við Lands-
virkjun.
Kísilverið mun í upphafi
framleiða 33 þúsund tonn af
kísilmálmi á ári og 12 þúsund
tonn af kísildufti. Vegna auk-
innar eftirspurnar eftir kís-
ilmálmi er gert ráð fyrir þeim
möguleika að stækka verk-
smiðjuna á komandi árum.
Til að flytja orkuna til Bakka
þarf kísilverið að tengjast
flutningskerfi með 132 kV
spennu. Háspennulínan frá
virkjun að Húsavík hefur
verið hönnuð með það í
huga og fyrir hugs-
anlega tvöföldun
framleiðslunnar í
öðrum áfanga.
Kísilver þarf
52MW rafafl
IÐNFYRIRTÆKI Á BAKKA
Borað á
Þeistareykjum.