Morgunblaðið - 21.12.2013, Blaðsíða 53

MENNING 53
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. DESEMBER 2013
TÓNLIST
Arnar Eggert Thoroddsen
arnareggert@arnareggert.is
Það er ekki einfalt að vera
stórpoppari í dag. Jú, það er til
heilalaust popp sem er spýtt út af
færiböndum án nokkurrar natni
eða yfirlegu. En svo erum við með
hluti eins Kanye West, Daft Punk
og Lady Gaga; popplistamenn sem
eru að kikna undan þunga póstmód-
ernískra tilvísana og falinna skila-
boða og vangaveltum um stöðu
samfélagsins. Þessar áherslur eru
sjálfsmeðvitaðar en svo stökkva
gagnrýnendur og menningarvitar
líka á þessa listamenn og toga þetta
upp úr þeim – með eða án sam-
þykkis!
Beyoncé smellpassar í þennan
flokk og hún á það sammerkt með
áðurnefndum aðilum að auk þess að
bera með sér slíka vigt þá selst tón-
listin eins og sjóðandi heitar, póst-
strúktúralískar lummur. Eins og ég
segi, þetta er ekki einfalt. Popp er
ekki lengur „bara popp“. Þegar
Bítlarnir komu fram á sínum tíma
var þetta bara garg í eyrum fræði-
og menningarelítunnar en nú líður
vart sú vika að ekki komi út bók þar
sem sú eðla sveit er krufin í öreind-
ir.
Óforvarandis
En hægan. Við skulum ekki
týna okkur í hausaklórshítinni al-
veg strax. Förum aðeins í stað-
reyndir málsins og tildrög pistils-
ins. Beyoncé, sem hefur um árabil
verið ein vinsælasta poppstjarna
heims, gaf fimmtu plötu sína út
óforvarandis þann 13. desember
síðastliðinn. Platan, sem er sam-
nefnd söngkonunni, var aðeins til í
stafrænu formi fram til gærdagsins
og aðeins var hægt að nálgast hana
í gegnum iTunes. Engu að síður
hefur platan nú selst í yfir milljón
eintökum á heimsvísu og engin
plata hefur selst jafn hratt í sögu
fyrirtækisins. Hugsið ykkur, og
engin áþreifanleg eintök til staðar
(þau fóru í búðir fyrst í gær). Nú
hafa allar plötur Beyoncé frá upp-
hafi hafnað beint í fyrsta sæti
bandaríska Billboard-listans og er
hún fyrsta konan sem nær þeim ár-
angri. Og svo má telja. Allur þessi
árangur hafðist án smáskífna og án
hæggengrar upphitunar að hætti
Daft Punk t.a.m.
Platan er fjórtán laga og eru
myndbönd við þau öll (myndböndin
eru reyndar alls sautján talsins).
Upptökur hófust með mikilli leynd
árið 2012 en við sögu koma m.a.
Timbaland og Pharell Williams.
Tónlistin þykir ögn tilraunakennd-
ari og losaralegri en heyra má á
fyrri plötum Beyoncé og í textum
tekst hún m.a. á við fegurðar-
ímyndir, móðureðlið og hugmyndir
um kynveruna; allt saman með síð-
femínismann sem hún hefur verið
kennd við að vopni. Þetta er svo
undirstrikað með myndböndunum
sem voru tekin upp um heim allan
og lögðu leikstjórar á borð við Jo-
nas Åkerlund og Hype Williams
gjörva hönd á plóg en einnig á hinn
umdeildi Terry Richardson eitt
myndband.
Skemmst frá að segja hefur
platan verið ausin lofi og til að gefa
eitt dæmi lýsir Kitty Empire hjá Gu-
ardian því að Beyoncé hafi skotið
samkeppnisaðilum eins og Lady
Gaga, Katy Perry og Miley Cyrus
rækilega ref fyrir rass með plötu
sem beinlínis geisli af öryggi þess
sem viti upp á hár hvað hann vilji og
einnig hvernig beri að ná því fram.
Beyoncé heyrist síðan segja í
laginu „Haunted“, líklega til marks
um sérkennilegheit útgáfunnar og
til að styðja við heilindi hennar sem
listamanns: „Soul not for sale. Pro-
bably won’t make no money off this.
Hin ótrúlega Beyoncé
Drottning Beyoncé sannar svo um munar að hinir síðustu verða fyrstir.
Oh well.“ Allt í lagi, ég get vel stutt
þig í listamannsdæminu Beyoncé,
en ég veit að þú ert ekki vitlaus. Þú
vissir vel að platan myndi seljast og
það vel. Þú gabbar engan hérna.
Ósamræmi
Þessi þversögn sem ég nefndi
hér á undan er ein af mörgum sem
lita plötuna. Og sitt sýnist hverjum.
Ég gerði það að leik mínum að inna
álits á Fésbókinni og ég held að ég
hafi aldrei fengið viðlíka viðbrögð
og jafn ólík. Sumir afskrifuðu söng-
konuna sem drasl í einu orði á með-
an aðrir héldu djúpvitrar, fræði-
legar tölur um mikilvægi hennar í
popplandslagi samtímans. Ólíkt
Bítlunum eru Beyoncé og hennar
líkar krufin í öreindir um leið, þökk
sé miklu og öru aðgengi að miðlum
hvers konar í dag.
Beyoncé er því umdeild. Til eru
femínistar sem fagna henni og aðrir
slíkir sem níða hana niður. Eins og
snillinga er von og vísa er örðugt að
sjá nákvæmlega fyrir hvað hún
stendur – og er hún kannski að
storka fólki meðvitað með háttsemi
sem er í hrópandi ósamræmi, til
þess eins að fá það til að hugsa? Eða
er ég að ætla henni of mikið hérna?
Á dögunum mætti hún t.d. í loðkápu
á „vegan“-veitingastað og eðlilega
má spyrja, er hægt að gagnrýna út-
jaskaðar staðalímyndir kvenna en
hagnýta þær um leið?
Ég er því miður búinn með
plássið í bili, en persónulega finnst
mér dásamlegt að geta varla hætt
að skrifa um jafn „ódýran“ hlut og
popp. Beyoncé er að hjálpa mér í
krossferðinni löngu, baráttunni fyr-
ir því að dægurtónlist eigi skilið
pláss, virðingu og vangaveltur eins
og hvert annað mannanna verk. Ég
ætla líka að taka afstöðu hér í blá-
endann og segja að hvað þessa konu
varðar hef ég verið „crazy in love“
frá degi eitt.
»Eðlilega máspyrja, er hægt að
gagnrýna útjaskaðar
staðalímyndir kvenna
en hagnýta þær um
leið?
 Fimmta plata Beyoncé er við það að slá öll sölumet
 Alvöru popp bundið heilmikilli hugmyndafræði
Sérstakt vefuppboð
stendur nú yfir á vef
Gallerís Foldar og
lýkur því á morgun,
22. desember. Á upp-
boðinu eru graf-
íkmyndir eftir Kar-
ólínu Lárusdóttur og
hafa sumar þeirra
ekki fengist á Íslandi
í nokkur ár, skv.
upplýsingum frá
galleríinu. Þá eru
einnig boðnar upp
vatnslitamyndir eftir
Karólínu. Slóðin á
uppboðsvef gallerís-
ins er myndlist.is/
auction/Auction-
List.aspx.
Verk Karólínu á vefuppboði Foldar
Trifle Grafíkverk eftir Karólínu Lárusdóttur.
HVERFISGATA 19551 1200 LEIKHUSID.IS MIDASALA@LEIKHUSID.IS
leikhusid.is ÓVITAR – „Kraftmikil og litskrúðug sýning.“ JVJ Fréttablaðið
Englar alheimsins (Stóra sviðið)
Lau 28/12 kl. 19:30 58.sýn Fim 2/1 kl. 19:30 60.sýn Mið 22/1 kl. 19:30 62.sýn
Sun 29/12 kl. 19:30 59.sýn Lau 18/1 kl. 19:30 61.sýn Fim 23/1 kl. 19:30 63.sýn
Leikrit ársins 2013 - fullkomið leikhús.
ÓVITAR (Stóra sviðið)
Lau 28/12 kl. 13:00 21. sýn Mán 30/12 kl. 13:00 23.
sýn
Sun 12/1 kl. 13:00 25.sýn
Sun 29/12 kl. 13:00 22. sýn Sun 5/1 kl. 13:00 24.sýn Sun 19/1 kl. 13:00 26.sýn
Kraftmikil og litskrúðug sýning, þar sem börn á öllum aldri fara á kostum!
Leitin að jólunum (Þjóðleikhúsið)
Lau 21/12 kl. 11:00 Lau 21/12 kl. 14:30 Sun 22/12 kl. 12:30
Lau 21/12 kl. 13:00 Sun 22/12 kl. 11:00 Sun 22/12 kl. 14:00 aukas.
Uppselt á allar sýningar!
Þingkonurnar (Stóra sviðið)
Fim 26/12 kl. 19:30 Frums. Lau 4/1 kl. 19:30 4.sýn Mið 15/1 kl. 19:30 7.sýn
Fös 27/12 kl. 19:30 2.sýn Mið 8/1 kl. 19:30 5.sýn
Fös 3/1 kl. 19:30 3.sýn Fim 9/1 kl. 19:30 6.sýn
Jólafrumsýning Þjóðleikhússins í leikstjórn Benedikts Erlingssonar.
Englar alheimsins (Menningarhúsinu Hofi)
Fös 10/1 kl. 20:00 Lau 11/1 kl. 15:00
Englar alheimsins í menningarhúsinu Hofi á Akureyri í janúar!
Karíus og Baktus (Kúlan)
Lau 4/1 kl. 13:30 Lau 18/1 kl. 13:30
Lau 4/1 kl. 15:00 Lau 18/1 kl. 15:00
Síðustu sýningar fyrir jól - sýningar hefjast aftur í janúar.
Mary Poppins –★★★★★ „Bravó“ – MT, Ftíminn
Mary Poppins (Stóra sviðið)
Sun 22/12 kl. 13:00 Sun 29/12 kl. 13:00 Sun 12/1 kl. 13:00
Fim 26/12 kl. 13:00 Fös 3/1 kl. 19:00 Fös 17/1 kl. 19:00
Fös 27/12 kl. 19:00 Lau 4/1 kl. 13:00
Lau 28/12 kl. 13:00 Sun 5/1 kl. 13:00
Súperkallifragilistikexpíallídósum! Leiksýning á nýjum skala.
Jeppi á Fjalli (Nýja sviðið)
Lau 28/12 kl. 20:00 Sun 12/1 kl. 20:00 Gamla
bíó
Lau 18/1 kl. 20:00 Gamla
bíó
Sun 29/12 kl. 20:00 Mið 15/1 kl. 20:00 Gamla bíó Sun 19/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Fös 10/1 kl. 20:00 Gamla
bíói
Fim 16/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Lau 11/1 kl. 20:00 Gamla
bíó
Fös 17/1 kl. 20:00 Gamla bíó
Flytur í Gamla bíó í janúar vegna mikilla vinsælda
Hamlet (Stóra sviðið)
Fös 10/1 kl. 20:00 fors Fim 16/1 kl. 20:00 3.k. Sun 26/1 kl. 20:00 7.k.
Lau 11/1 kl. 20:00 frums Lau 18/1 kl. 20:00 4.k. Fös 31/1 kl. 20:00 8.k.
Sun 12/1 kl. 20:00 2.k Sun 19/1 kl. 20:00 5.k.
Mið 15/1 kl. 20:00 aukas Fim 23/1 kl. 20:00 6.k.
Þekktasta leikrit heims
Refurinn (Litla sviðið)
Lau 21/12 kl. 20:00 12.k Lau 4/1 kl. 20:00 Mið 8/1 kl. 20:00
Sun 22/12 kl. 20:00 Sun 5/1 kl. 20:00 Fim 9/1 kl. 20:00
Glænýtt verðlaunaverk. Spennuþrungið, reifarakennt og margrætt
Jólahátíð Skoppu og Skrítlu (Nýja sviðið)
Lau 21/12 kl. 13:00 Sun 22/12 kl. 14:30 Lau 28/12 kl. 13:00
Lau 21/12 kl. 14:30 Sun 22/12 kl. 16:00 aukas Lau 28/12 kl. 14:30
Lau 21/12 kl. 16:00 aukas Fös 27/12 kl. 13:00 Sun 29/12 kl. 13:00
Sun 22/12 kl. 13:00 Fös 27/12 kl. 14:30 Sun 29/12 kl. 14:30 lokas
Bestu vinkonur barnanna koma okkur í hátíðarskap
Hugljúfar gjafir
Kimmidoll á Íslandi | Ármúla 38 | Sími 588 5011
MIYUNA
„Graceful”
My spirit is enduring
and captivating
Maxi doll 3,990.-
Bolli 2,590.-