Morgunblaðið - 18.07.2014, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Yfirmaðurbandarískuleyniþjón-
ustunnar í Þýska-
landi fór heim í
gær eftir að þýsk
stjórnvöld kröfð-
ust þess að hann yrði kallaður
heim. Samskipti Þjóðverja og
Bandaríkjamanna eru í lægð,
svo ekki sé sterkar til orða
tekið, og hafa ekki verið verri
síðan 2003 þegar þýsk stjórn-
völd gagnrýndu Bandaríkja-
menn vegna innrásarinnar í
Írak.
Uppljóstranir um að
Bandaríkjamenn hefðu
stundað umfangsmiklar
njósnir í Þýskalandi, þar á
meðal hlerað farsíma Angelu
Merkel kanslara, hleyptu illu
blóði í Þjóðverja. Ekki bætti
úr skák þegar flett var ofan af
því að tveir þýskir gagnnjósn-
arar, annar í þýsku leyniþjón-
ustunni, hinn í þýska varn-
armálaráðuneytinu, hefðu
verið á snærum CIA í Þýska-
landi.
Í fréttaskeytum í gær var
sagt að Barack Obama
Bandaríkjaforseti og Merkel
hefðu ræðst við í síma. Tals-
menn Bandaríkjastjórnar
létu uppskátt að þau hefðu
skipst á skoðunum um sam-
starf í njósnamálum, en í
Berlín fengust aðeins þau
svör að ekki yrðu veittar upp-
lýsingar um einkasamtöl utan
hvað verulegur ágreiningur
væri um starfsemi banda-
rískra leyniþjónusta.
Forsetar Bandaríkjanna
hafa yfirleitt lagt áherslu á að
rækta samskiptin við Evrópu
og frá seinna stríði litið á
Þjóðverja – Vestur-Þjóðverja
til 1990 – sem mikilvæga
bandamenn. Að einhverju
leyti hefur sennilega mátt
rekja þetta til mótunarára
þeirra, í mismiklum mæli þó.
Bill Clinton fékk til dæmis
Rhodes-styrk og fór til Lond-
on í nám. John F. Kennedy
varði miklum tíma í Evrópu á
sínum uppvaxtarárum og fað-
ir hans, Joe Kennedy, var
sendiherra í London.
Sýn Obama er líklega ekki
jafn Evrópumiðuð. Obama
fæddist á Hawaii, var um ára-
bil í Indónesíu, fluttist tíu ára
aftur til Hawaii og bjó þar
þangað til hann fór í háskóla.
Það væri því eðlilegt að Evr-
ópa hefði minna hlutverk í
huga hans heldur en Clintons,
forvera hans úr röðum demó-
krata á forsetastóli.
Þar við bætist að valda-
jafnvægið í heiminum er að
breytast. Evrópa hefur látið
undan síga á meðan önnur
ríki hafa eflst og
seilst til meiri
áhrifa. Þar ber
fyrst að nefna
Kína. Því hefur
verið spáð að eftir
sjö ár eða 2022
verði Kína mesta efnahags-
veldi heims og landsfram-
leiðsla orðin meiri en í Banda-
ríkjunum. Önnur ríki hafa
einnig verið í örum vexti á
meðan evrópskt efnahagslíf
er í vanda og bandaríska ríkið
skuldum vafið.
Það er til marks um að
valdahlutföllin í heiminum
séu að breytast að þessi ríki
hafa nú ákveðið að stofna þró-
unarbanka og neyðarsjóð.
Þessi ríki eru Brasilía, Rúss-
land, Indland, Kína og Suður-
Afríka og er skammstöfunin
BRICS notuð um þau í ensku.
Alþjóðabankinn og Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn, sem
reyndar var við það að líða
undir lok þegar efnahags-
hremmingarnar dundu yfir
heiminn 2008, verða því ekki
lengur einir um hituna.
Nýi þróunarbankinn á að
hafa aðsetur í Sjanghæ og
verður bankastjórinn ind-
verskur. Kínverskir fjöl-
miðlar fögnuðu þessu fram-
taki og sögðu að vestræn ríki
og stofnanir, þar sem þau
réðu lögum og lofum, bæru
ábyrgð á göllum hins al-
þjóðlega fjármálakerfis.
Dilma Rousseff, forseti
Brasilíu, lagði sig fram um að
lýsa yfir því að nýi bankinn
yrði ekki stofnaður til höfuðs
Alþjóðabankanum og Al-
þjóðagjaldeyrissjóðnum og
Christine Lagarde, yfirmaður
þess síðarnefnda, lýsti yfir
því að hún hlakkaði til sam-
starfs við nýja bankann. Til-
gangurinn er hins vegar aug-
ljós.
Allt frá því að hinu al-
þjóðlega fjármálafyrir-
komulagi var komið á, sem
kennt er við Bretton Woods,
hafa Vesturlönd ráðið ferð-
inni í efnahagsmálum heims-
ins. Þar voru peningarnir og
þau voru lánardrottnarnir.
Það er ekki að furða að hin
rísandi efnahagsveldi, sem
áður voru ekki aflögu fær, en
eru það mun frekar nú, vilji
hnekkja þessu kerfi. Bolmagn
þeirra er kannski ekki orðið
sambærilegt, en þeim vex ás-
megin.
Það er líka eðlilegt að
Obama sé frekar með hugann
við þessa þróun og kippi sér
síður upp við það þótt snurða
hlaupi á þráðinn í samskipt-
unum við lönd, sem áður
höfðu forgang í samskiptum.
Önnur heimssýn og
breytt valdahlutföll
bitna á gömlum
bandamönnum}
Uppstokkun heimsmála
H
afi það farið fram hjá einhverjum
þá varð Þýskaland heimsmeist-
ari í knattspyrnu á sérstaklega
skemmtilegu heimsmeist-
aramóti sem fram fór í Brasilíu í
sumar og lauk núna um síðustu helgi. Þjóð-
verjar sýndu það strax í upphafi keppninnar,
þegar þeir lögðu Portúgal 4-0, að þeir væru
komnir til að vinna. Liðsheildin, skipulagið og
aginn fylgdi að venju þýska landsliðinu en að
auki skein af þeim leikgleðin og var eins og
leikmenn nytu hverrar stundar inni á vellinum.
Joachim Löw, þjálfara liðsins, tókst að ná því
besta út úr leikmönnum sínum sem skemmtu
íslenskum sjónvarpsáhorfendum konunglega
alla keppnina. Aðra sögu er að segja um rík-
isstofnunina í Efstaleiti sem bauð upp á litlausa
og daufa HM-stofu, fyrir og eftir hvern leik.
Ekki skorti hæfileikafólkið en Björn Bragi Arnarsson var
fenginn til að stýra þættinum og má alveg fullyrða að hann
sé með betri sjónvarpsmönnum landsins. Þar að auki fékk
hann til sín marga af helstu sérfræðingum landsins í
knattspyrnu. Samt sem áður tókst ekki að gera áhuga-
verðan þátt. Var það peningaleysi, metnaðaleysi eða hrein
og klár tilviljun að ekki tókst betur til? Mér finnst það ekki
skipta öllu máli. Hugsanlega er ég einn um þá skoðun að
HM stofan hafi ekki verið neitt sérstök. Ég hefði kosið að
sérfræðingar þáttarins hefðu greint leikina betur niður að
þeim loknum. Eitthvað í líkingu við það sem tíðkast í
Pepsi-mörkunum á Stöð2 sport. Boðið var upp á slíka
greiningu á nokkrum erlendum stöðvum sem
finna mátti á fjölvarpinu en af einhverjum
furðulegum ástæðum var lokað fyrir útsend-
ingar þeirra stöðva meðan á leikjum stóð. Það
átti ekki við um alla leiki en suma, sem seldir
voru til fjölmiðlafyrirtækisins 365. Engan af-
slátt fékk ég þó af fjölvarpinu þó að dagskráin
sem mér var lofað væri skert. Íslenskum neyt-
endum virðist sjaldan vera treyst til að velja
sjálfir. Kannski er það óhollt fyrir mig að horfa
á útlenskar sjónvarpsstöðvar en ég vil engu að
síður fá að hafa val um það sjálfur hvað ég
horfi á. Mögulega voru einhverjar lagalegar
ástæður bak við þetta sem rétthafar efnisins
kunna betur skil á en ég. Hins vegar grunar
mig að íslenska haftastefnan hafi haft eitthvað
með þetta að gera enda fyrir löngu orðin ge-
netískt vandamál meðal íslenskra stjórnmála-
manna og stjórnenda sem sjá sér hag í höftum.
Þingflokksformaður Framsóknarflokksins finnur því allt
til foráttu að erlend matvörukeðja komi upp tveimur versl-
unum á Íslandi. Hún óttast um heilsu Íslendinga sem gætu
valið útlendar vörur. Kannski vill hún að nammibarnum í
Hagkaup verði lokað? Eða er íslenskt nammi ekki óhollt?
Aðrir stjórnmálamenn hæðast að þessari stefnu Framsókn-
arflokksins en um leið krefjast þess af mér að greiða
skylduáskrift að Ríkisútvarpinu, áskrift sem ég hef engan
áhuga á að greiða. Haftahugsjónin tekur á sig ýmsar mynd-
ir og er misjöfn milli stjórnmálaflokka en eitt er öruggt að
fáir stjórnmálamenn treysta neytendum til að velja.
Genetískt haftavandamál
Pistill
Vilhjálmur A.
Kjartansson
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
BAKSVIÐ
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Bandaríska fyrirtækið Sili-cor Materials hyggst íhaust hefja uppbyggingunýrrar verksmiðju á
Grundartanga í Hvalfirði fyrir
hreinsun og framleiðslu á kísli fyrir
sólarhlöð. Uppbyggingarkostnaður
hljóðar upp á um 77,5 milljarða
króna en áætluð stærð verksmiðju-
byggingarinnar er um 93.000 fer-
metrar og verður framkvæmda-
svæðið alls 223.000 í fermetrum
talið.
Davíð Stefánsson, ráðgjafi Sili-
cor Materials hér á landi, segir
væntingar standa til þess að fram-
leiðsluafköstum verði náð haustið
2017 eða vorið 2018. „Þegar þetta fer
af stað þá verður þetta eitt stærsta
iðnverkefnið hér á landi enda er það
mjög umfangsmikið,“ segir Davíð og
bendir á að framleiðslugeta verk-
smiðjunnar verður 19.000 tonn og
áætlað verðmæti framleiðslunnar
um hálfur milljarður Bandaríkjadala
á ári. Sólarkísill Silicor er að mestu
seldur til Kína, eða um 75%, en einn-
ig er hann seldur til Kóreu, Taívans
og Bandaríkjanna.
Átti fyrst að rísa vestanhafs
– Á þetta verkefni sér langan
aðdraganda?
„Undirbúningur hefur verið í
gangi í nokkur ár. Upphaflega ætl-
uðu menn að fara af stað í Banda-
ríkjunum og var sú vinna ansi langt
á veg komin. Verkefninu var hins
vegar sjálfhætt þar eftir að ákveðið
var að setja á þá 60% tolla. Þurfti því
að finna nýja staðsetningu og komu
þeir til Íslands síðasta haust.“ Að
sögn Davíðs komu helst þrír staðir
til greina hér á landi, en þeir eru
Helguvík, Bakki og Grundartangi.
Aðspurður segir hann einkar
gott aðgengi við Grundartanga hafa
ráðið mestu þegar ákveðið var að
reisa verksmiðjuna þar. „Vegna
stærðar verkefnisins var fljótlega
ljóst að Bakki yrði ekki inni í mynd-
inni. Helguvík var hins vegar tals-
vert mikið skoðuð, enda hafa báðir
staðirnir sína styrkleika.“
Sólarkísilverksmiðjan byggist á
framleiðsluaðferð sem Silicor Mat-
erials fann upp og hefur einkaleyfi á.
Felst framleiðslan í því að hreinsa
hefðbundinn kísilmálm, eins og þann
sem ætlað er að framleiða á Bakka
og í Helguvík, með því að minnka
magn bórs, fosfórs og ýmissa málma
í kíslinum. Niðurstaðan verður svo
99,9999% hreinn kísill sem nota má í
sólarhlöð. Að sögn Davíðs er bráðið
ál notað til þess að hreinsa kísilinn
en óhreinindi bindast frekar áli en
kísli. Þessi hreinsunarferð kallar á
mun minni orku þar sem hreinsunin
fer fram með kísli í fljótandi formi
en ekki í formi lofttegundar líkt og
nú tíðkast. „Það sem greinir þetta
félag frá öðrum er að þeir hreinsa
kísilinn með áli. Sú vinnsluaðferð er
mun umhverfisvænni en allar aðrar
og fyrir vikið verður mengunin mun
minni.“
Ferlið prófað í Toronto
– Verða til einhverjar auka-
afurðir við framleiðsluna?
„Það verða aðallega tvenns kon-
ar aukaafurðir til. Annars vegar það
sem kallað er álklóríð sem notað er
til að hreinsa vatn í vatnsveitum í
Evrópu og Norður-Ameríku. Hin af-
urðin er svo kísilblandað ál sem m.a.
er notað í bíla- og flugvélaiðnað til
þess að létta og styrkja farartæki og
er meðal annars notað í álfelgur á
bíla.“ Silicor hefur undanfarið rekið
tilraunaverksmiðju í Toronto í Kan-
ada þar sem sýnt hefur verið fram á
ágæti þessa hreinsunarferils. Þar
hefur fyrirtækið framleitt og selt
sólarkísil en að sögn Davíðs hafa alls
um 700 tonn af sólarkísil verið fram-
leidd og yfir 20 milljónir sólarhlaða
með kísil frá fyrirtækinu.
Verðmæti um hálfur
milljarður dollara
Mynd/Faxaflóahafnir
Sólarkísilverksmiðja Bandaríska fyrirtækið Silicor Materials ætlar að
reisa verksmiðju sína innan þess svæðis sem gulu línurnar ramma inn.
Umhverfislegur ávinningur af
framleiðslu Silicor á Íslandi er
sagður margþættur. Er fram-
leiðsluferillinn m.a. að mestu án
mengunar. „Ef þessi verksmiðja
væri af samskonar gerð og aðr-
ar sólarkísilverksmiðjur þá hafa
menn verið að áætla losun
100.000 til 120.000 tonn af
koltvísýringi (CO2). Í tilviki Sili-
cor er reiknað með um tæpum
1.000 tonnum á ári,“ segir Dav-
íð. Til samanburðar er út-
streymi koltvísýrings frá álver-
um á Íslandi um 450.000 til
500.000 tonn á ári. Þá bendir
hann einnig á að engin brenni-
steins- eða flúormengun komi
til með að fylgja framleiðslunni
auk þess sem umhverfisáhrif af
rekstrinum verða í lágmarki.
„Árleg framleiðsla Silicor fer
til framleiðslu sólarhlaða sem
virkja munu í framtíðinni víða
um heim 3-3,5 GWe sólarorku.
Þetta er grænt og vænt. Slík
verkefni ættu að vera velkomin í
það græna hagkerfi sem við Ís-
lendingar viljum byggja.“
Hentar grænu
hagkerfi
LÍTIL UMHVERFISÁHRIF