Morgunblaðið - 28.10.2014, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Síðasta ríkis-stjórn héltóhönduglega
á mörgum mik-
ilvægum málum.
Stærstu axar-
sköftin eru bæri-
lega kunn og óþarft
að rifja þau upp
hér, þótt rétt sé og
skylt að minna reglulega á þau.
Aðkoma fjármálaráðuneyt-
isins að útgáfu skuldabréfs á
milli nýja og gamla Landsbank-
ans er eitt versta klúðrið, þó að
mörg væru þau og sum mjög
slæm, og hefur skapað vaxandi
óróleika og er enn að banka á
dyr, og nú með töluverðum
þjósti og frekjugangi.
Það sætir engum tíðindum,
þótt menn á borð við Björn Val
Gíslason, helsta handlangara
Steingríms J. Sigfússonar í lið-
inni valdatíð hans, og Vilhjálm
Þorsteinsson, auðmann úr
Samfylkingunni, skuli enn
knýja á um að málinu sé lokið
og „komið út úr heiminum“, og
það þótt með ósköpum verði
fyrir þjóðina. Þau stjórn-
málaöfl, sem þessir menn fylgja
jafnan fast, ættu auðvitað að
hafa vonda samvisku vegna
hins ónýta og stórskaðlega
málatilbúnaðar, sem viðhafður
var í þessu máli. Þess utan er
hamagangur þeirra í Icesave-
málinu ekki gleymdur, né þær
firrur sem þá voru bornar á
borð, og þjóðin sjálf þurfti að
þeyta út í hafsauga með sveiflu.
Ráð úr þeirri átt-
inni eru því verri
en engin.
Það væri ekki að-
eins óþarfi, heldur
hreint glapræði, að
beygja sig nú fyrir
þrýstingi og hót-
unum varðandi
þetta ólánsmál.
Einstök atriði, sem og heild-
armyndin sjálf varðandi afnám
gjaldeyrishafta, þurfa að liggja
ljósar fyrir en nú er og fastara
verður að vera í hendi hvort og
hvernig þarf að haga nýrri
lagaumgjörð vegna þess máls
alls.
Þegar það allt hefur verið
fellt í farveg, sem ætti að verða
ekki síðar en um næstu áramót,
ef marka má fyrirliggjandi yf-
irlýsingar, verður hægt að
horfa á skuldabréfamálið í því
ljósi, en ekki fyrr.
Þá þurfa viðbrögð einstakra
aðila við heildarstefnumörk-
uninni og lagaumgjörðinni
einnig að liggja fyrir. Augljóst
er af því, sem spurst hefur út,
að óprúttnir aðilar leitast við að
skapa andrúmsloft tímahraks í
þessu tiltekna máli, án þess að
forsendur standi til þess. Til-
gangurinn er augljóslega að
stýra mönnum til fljótfærn-
islegra ákvarðana, hagfelldra
tilteknum kröfuhöfum en ekki
þjóðarhagsmunum.
Sem betur fer er ekki ástæða
til að ætla að ábyrgir aðilar falli
á því prófi.
Fráleitt að endur-
taka mistök sem
gerð voru við útgáfu
skuldabréfs á milli
nýja og gamla
Landsbankans}
Rétt að flýta sér hægt
þegar óprúttnir hotta á
Pyntingar erudaglegt brauð í
Nígeríu og saklaust
fólk er hvergi
öruggt. Ódæð-
isverk hryðju-
verkasamtakanna Boko Haram
hafa verið í sviðsljósinu, en yf-
irvöld fara einnig sínu fram án
þess að vera dregin til ábyrgð-
ar. Bæði lögreglan og herinn í
landinu pynta menn, konur og
börn allt niður í tólf ára aldur,
samkvæmt nýrri skýrslu Am-
nesty International. Lögreglan
er eins og ríki í ríkinu og notar
vald sitt til að kúga fé út úr al-
menningi. Hún handtekur fólk
og það heyrist aldrei til þess
meir.
Justine Ijeomah berst gegn
pyntingum í Nígeríu. Hann hef-
ur verið handtekinn 25 sinnum
og oftsinnis pyntaður. Eitt sinn
barði lögregla höfði hans fjórum
sinnum við vegg svo hann end-
aði á sjúkrahúsi. Hann er enn
með höfuðverki. Í annað skipti
gekk hópur lögreglumanna í
skrokk á honum. Aftur lenti
hann á sjúkrahúsi.
Hans saga er þó
ekki sú versta. Ij-
eomah segir frá
börnum, sem þving-
uð voru til að játa
með pyntingum.
Moses Akatugba var handtek-
inn 16 ára. Hann var þvingaður
til að játa á sig morð með pynt-
ingum. Neglurnar voru rifnar af
höndum hans og fótum. Það var
gert til að sársaukinn yrði sem
mestur. Eftir það var hann
tilbúinn að játa hvað sem er. Á
grundvelli þeirra játninga var
hann dæmdur til dauða og bíður
þess nú að verða hengdur.
Ijeomah stofnaði mannrétt-
indasamtök í Nígeríu til að berj-
ast gegn pyntingum. Hann og
samstarfsmenn hans leggja sig í
hættu í baráttunni. Hann er nú
á ferðalagi um Evrópu til að
vekja athygli á málstaðnum og
flutti fyrirlestur í Norræna hús-
inu í gær. Umheimurinn getur
lagt baráttu hans lið með því að
gera yfirvöldum í Nígeríu grein
fyrir að fylgst sé með þeim og
þrýsta á um að pyntingar verði
bannaðar með lögum í landinu.
Lögreglan í
Nígeríu er eins og
ríki í ríkinu}
Pyntingar daglegt brauð
M
eint mikilvægi þess að safnað
sé öflugri skotfærum í vopna-
búr lögreglu og Landhelg-
isgæslu felst í hættunni á að
ógnarverk, líkt því sem framið
var í Noregi sumarið 2011, gerist hér á landi.
Sá möguleiki er sannarlega til staðar og í heimi
fíkniefna- og jaðarfólks eru vopn staðalbún-
aður, eins og oft hefur verið greint frá. Allur er
því varinn góður.
Vopnakaupamálið sem áberandi var í fréttum
síðustu viku er annars hluti af ákveðnu heil-
kenni, því þegar alvarlegir hlutir gerast hleypur
hland fyrir hjartað á fólki sem telur þá jafnan
upphafið að öðru, meira og alvarlegra. Élja-
gangurinn er venjulega afstaðinn þegar viðbún-
aðarráðstafanir hefjast og í öðrum tilvikum,
þegar einhver aðdragandi er að málum, gerast aldrei þau
ósköp sem reiknað hefur verið með, sem betur fer.
Ómögulegt er að finna rök gegn auknum viðbúnaði við
óáran, en yfirleitt reynist mýfluga gerð að úlfalda. Persa-
flóastríðið 1991 var vel markaðssett. Óttinn var söluvara
og bandarískar sjónvarpsstöðvar rokkuðu feitt meðan
Eyðimerkurstormurinn, eins og stríðið var kallað, gekk
yfir. Fréttamönnum tókst að selja okkur að heimsendir af
völdum stríðsins væri yfirvofandi. Sprengjan var rétt í
þann mund að falla. Vegna þess var margþættur viðbún-
aður hér heima og innlegg í það var sú tillaga Sigrúnar
Magnúsdóttur borgarfulltrúa, nú þingmanns Framsókn-
arflokks, að Reykjavíkurborg keypti gömlu kart-
öflugeymslurnar á Ártúnsholtinu í Reykjavík.
Sagði Sigrún í viðtali við Tímann að „… vel
mætti hugsa sér þessi hús í sambandi við al-
mannavarnir, þau væru niðurgrafin og gæfu
gott skjól.“
Látum vera þótt mörgu hafi verið breytt í
kjölfar snjóflóða á Vestfjörðum 1995 og Suður-
landsskjálfta, en síðan þá hafa komið ýmis
skemmtiatriði. Þar má nefna 2000-vandann um
aldamót og þegar slökkviliðsmenn í geimfara-
búningum leituðu að umslögum með miltisbrandi
en hætta var talin á að slíku eitri yrði dreift í kjöl-
far árásanna 11. september 2001. Þá kallaði
svínaflensan 2009 á viðbúnað. Allt fór þó á skásta
veg þá, eins og verður vonandi nú með ebóluna.
Enginn virðist þó hafa teljandi áhyggjur af vetr-
arflensum á Íslandi, sem fellir fjölda fólks og
heilu gangarnir á elliheimilum hreinsast út.
En það er viðbúnaður gagnvart því sem svo reynist
smámál sem ég er hugsandi yfir. Fólk telur endalok nálg-
ast og allur sé varinn góður. Þetta minnir á söguna úr
Gamla testamentinu þegar Nói smíðaði örkina og sérvaldi
í áhöfn þá sem lifa áttu syndaflóðið af. Og í Englum al-
heimsins eftir Einar Má Guðmundsson segir frá hinum
geðsjúka Páli sem smíðaði örk í herbergi sínu og spurði
fólk í fjölskyldu sinni hvort það ætlaði með. Og nú þegar
lögreglan hefur vígbúist og ebólan er óvinur sem brýnir
klærnar er rétt að athuga hvort enn sé pláss í örkinni sem
sigla mun frá Íslandsströndum með stefnu á Ararat. Verð-
ur þú um borð? sbs@mbl.is
Pistill
Verður þú um borð í örkinni?
Sigurður Bogi
Sævarsson
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Ef Norðurlandaþjóðirnar,alls um 25 milljónirmanna, sameinuðust í eittríki yrði það tíunda
stærsta hagkerfi heims. Og líklega
hefur umheimurinn aldrei dáðst jafn-
mikið að þessum samfélögum þar
sem tekist hefur að tryggja almenna
velferð og frið. En ríkin eru ekki eitt.
Sagan og ólíkir hagsmunir hafa kom-
ið í veg fyrir það. Og núna eru þrjú
þeirra í Evrópusambandinu, þrjú eru
í Atlantshafsbandalaginu. Og fátt
bendir til að sameining verði á dag-
skrá þegar Norðurlandaráð og Nor-
ræna ráðherranefndin hefja árlegan
fund sinn í Stokkhólmi í dag.
Norðurlandaráð hefur starfað
frá 1952 og náði fyrstu áratugina
miklum árangri. Hætt var að krefja
ferðamenn frá öðrum Norðurlöndum
um vegabréf, komið á sameiginlegum
atvinnu- og menntunarmarkaði, svo
að eitthvað sé nefnt. Og eftir hrun
Sovétríkjanna var tekið upp samstarf
við Eystrasaltsríkin þrjú, þau eiga
m.a. aðild að Norræna fjárfestinga-
bankanum.
En nú kostar það um 20 millj-
arða ísl. kr. á ári að halda uppi báðum
stofnunum, ráðinu og ráðherranefnd-
inni. Rösklega átta hundruð krónur
af skattfé á hvert nef í aðildarríkj-
unum. Er hægt að nýta þessa pen-
inga betur?
Síðustu áratugi hafa gagnrýn-
israddir orðið háværar og í fyrra rit-
aði Karen Ellemann, fyrrverandi
samstarfsráðherra Norðurlanda í
Danmörku, harðorða blaðagrein um
norrænt samstarf og meinta hnignun
þess. Sagði hún m.a. að munurinn á
úlfalda og Norðurlandaráði væri
núna að úlfaldinn gæti þrælað í tvær
vikur án vatns og matar en ráðið
borðaði og drykki í tvær vikur án
þess að skila vinnu sem skipti veru-
legu máli. Afraksturinn væri papp-
írsflóð sem endaði uppi í hillu. Flutt-
ar væru háfleygar ræður um að efla
samstarfið en reynslan sýndi að þær
gleymdust þegar heim væri komið.
„Heimskulegar hefðir“
„Burt með rótgróið, þunglama-
legt skrifræðisskipulag sem stirðnar
í ónothæfum kerfum og heimskuleg-
um hefðum og skapar því ekki nægi-
lega mikið af áþreifanlegum ár-
angri,“ sagði Ellemann. Leggja bæri
niður „dýrasta kaffiklúbb Norð-
urlanda“, núverandi Norðurlandaráð
og Ráðherranefndina. Stofna bæri
nýtt Norðurlandaráð þar sem sveigj-
anleiki yrði hafður í hávegum og
nefndir og starfshópar lögð niður
þegar þau hefðu lokið verki sínu.
Greinin vakti miklar deilur í
Danmörku en margir tóku undir þá
skoðun að þörf væri á róttækum um-
bótum. Villum Christensen, þing-
maður Liberal Alliance, sagðist álíta
að með umbótum væri hægt að ná
mun meiri árangri og fyrir aðeins
helminginn af núverandi útgjöldum.
Aðrir benda á að þingin séu
kjörið tækifæri til að treysta per-
sónuleg samskipti, koma sér upp
tengslaneti. Sjálfstæðisþingmað-
urinn Unnur Brá Konráðsdóttir, sem
er nú varaformaður Vestnorræna
ráðsins og hefur setið Norð-
urlandaráðsþing, tekur mjög und-
ir það. „En það gengur samt
ekki að menn séu bara vinir
þegar vel gengur,“ segir hún.
„Það verður líka að vera
hægt að nota þessi tengsl
þegar illa gengur, eins og
þegar bankarnir hrundu á
Íslandi. Þá urðum við fyrir
nokkrum vonbrigðum með fé-
laga okkar, nema Færeyinga.
Þá kvikna hjá manni
spurningar.“
Rándýr kaffiklúbbur
eða þjóðþrifastofnun?
Framtíðin Norræna módelinu, velferðarkerfi sem virkar, er oft hampað en
það hefur tekið miklu breytingum og reynt er að minnka útgjöldin.
Unnur Brá Konráðsdóttir segir
að ekkert samstarf sé hafið yfir
gagnrýni. En menn þurfi að
tryggja betur eftirfylgni og ein-
beita sér að verkefnum sem hafi
raunhæfa þýðingu fyrir svæðið.
Og það hafi oft verið gert. Norð-
urlandaráð hafi þannig beitt sér
fyrir bættum samskiptum við
Rússland gegnum árin, ekki síst
á sviði umhverfisverndar. Sett
hafi verið fé í að laga holræsa-
mál í Pétursborg, áður hafi
skolpið farið beint út í Eystra-
saltið.
Annað dæmi sé að eft-
ir brottför Bandaríkja-
hers frá Keflavík hafi
verið ljóst að skortur
yrði á björgunar-
úrræðum vegna sjó-
slysa í Norðurhöfum.
Vegna tilmæla Vest-
norræna ráðsins hafi
Norðurlandaráð farið að
skipuleggja úrbætur.
Raunhæf
verkefni
EKKI BARA ORÐAFLAUMUR
Unnur Brá
Konráðsdóttir