Fréttablaðið - 11.05.2013, Blaðsíða 36

11. maí 2013 LAUGARDAGUR| HELGIN | 36
HLEMMUR VAR ÓMERKILEG BRÚ
Sara
McMahon
sara@frettabladid.is
Hlemmur, Skuggahverfið og Þingholt. Í Reykjavíkurborg má finna fjölda örnefna sem ekki allir þekkja söguna
á bak við. Fréttablaðið rýndi í uppruna nokkurra örnefna miðborgarinnar sem öll eiga sér athyglis verða sögu.
Sem dæmi má nefna að Barónsstígur er nefndur eftir franska baróninum C. Gauldrée de Bouvilleau og
Skugga hverfið dregur nafn sitt af litlu tómthúsbýli sem reist var um 1800 nálægt núverandi Skúlagötu.
Til að greiða fyrir umferð var gerð brú yfir
Rauðarárlæk á ofanverðri 19. öldinni. Brúin
hefur ekki þótt merkileg því hún var jafnan
nefnd hlemmur. Á þessum tíma þótti nokkur
gönguferð að fara úr miðbænum inn að
Hlemmi, en eftir því sem byggð þokaðist
austur á bóginn fór þýðing svæðisins við
Hlemm að aukast og í kringum 1930 var þar
kominn vísir að torgi. Á myndinni má sjá póst-
vagna við gömlu Gasstöðina við Hlemm.
HLEMMUR
➜ Hlemmur
➜ Skuggahverfið
SKUGGAHVERFIÐ
Skuggi var tómthúsbýli sem var reist um
1800 nálægt núverandi Skúlagötu.
Skuggi var fyrsta býlið sem reis á
þessum slóðum og var húsið
stundum nefnt Jensbær,
eftir fyrsta ábúandanum,
Jens Jenssyni. Skugga-
hverfið er kennt við
bæinn Skugga. Hverfið
var upphaflega óskipu-
lagt hverfi tómthús-
býla sem tóku að rísa
snemma á 19. öld með-
fram sjávarsíðunni. Hér til
hægri má sjá steinbæinn
Höfn í Skuggahverfinu.
➜ Þingholt
ÞINGHOLT
Upp úr miðri 18. öld var ákveðið að
þingstaður Seltjarnarneshrepps skyldi
fluttur frá Kópavogi til Reykjavíkur og
var ráðist í byggingu þinghúss nokkurn
veginn þar sem nú er Skólastræti 5.
Þetta hús virðist þó ekki hafa staðið
lengi.
Árið 1765 var reist tómthúsbýli
skammt frá Alþingishúsinu og var það
nefnt Þingholt. Einhver byggð reis
svo við tómthúsbýlið og smám saman
færðist nafnið Þingholt yfir á þá byggð.
Síðasti hluti Þingholtsins reis um 1920
og hlaut sá bæjarhluti mikla gagnrýni á
sínum tíma fyrir skipulagsleysi. Það átti
einkum við svæðið við Óðinsgötu og
næsta nágrenni hennar.
➜ Barónsstígur
Er grágrýtishæð sem rís upp frá læknum og tjörninni austan megin. Hæðin dregur
nafn sitt af Skólavörðunni svonefndu. Varðan stóð þar sem nú er stytta Leifs
Eiríkssonar og var reist af skólapiltum í Hólavallaskóla, sennilega árið 1793. Tómt-
húsbýli tóku að rísa neðarlega í holtinu eftir að byggð fór að þéttast í Reykjavík og
skömmu fyrir miðja öldina reis lítils háttar byggð við stíginn upp að Skólavörðu
sem var hluti af alfaraleiðinni austur fyrir fjall og suður í Hafnarfjörð. Árið 1924
lagði Guðjón Samúelsson, húsameistari ríkisins, fram tillögu að skipulagi efst á
Skólavörðuholti. Hann sá fyrir sér að þar myndu rísa háskóli, ýmsar háskólastofn-
anir, stúdentabústaðir, söfn og kirkja. Ekkert varð þó úr þessari hugmynd.
SKÓLAVÖRÐUHOLT
➜ Skólavörðuholt
➜ Suðurgata
Gatan er meðal
þeirra elstu í
Reykjavík. Þetta var
upphaflega götu-
slóði sem lá suður
í Vatnsmýrina, sem
var mikið notuð á
fyrri tíð í sam-
bandi við búskap. Slóðinn var
einnig aðalleiðin í Skildinganes,
en Bessastaðamenn styttu sér
gjarnan leið yfir í Skerjafjörðinn.
SUÐURGATA
Gatan er nefnd eftir franska baróninum
C. Gauldrée de Bouvilleau. Hann kom til
landsins árið 1898 og hafði hér töluverð
umsvif. Í Reykjavík lét hann reisa fjós fyrir
40 nautgripi. Er það talið fyrsta steinsteypu-
húsið sem reist var í bænum. Fjósið stóð á
horni Hverfisgötu og Barónsstígs.
BARÓNSSTÍGUR
➜ Hverfisgata
Gatan er nefnd eftir Skugga-
hverfinu og var hún aðalgata
hverfisins. Á síðustu öld var
gatan framlengd yfir Arnarhóls-
tún og niður að Lækjartorgi.
HVERFISGATA
➜ Hringbraut
Snemma á síðustu öld
kom upp hugmynd
um lagningu götu sem
skyldi umlykja byggð
Reykjavíkur. Á uppdrætti
frá 1920 er sýndur
elsti hluti þessarar
hringbrautar, sá lá frá
Laugavegi nokkuð suður
í Norðurmýri. Lega
götunnar er nánast
óbreytt frá upphafi
nema í námunda
við Landspítalann.
Árið 1948 var
ákveðið að breyta
nafni Hring-
brautar þannig að
austasti hlutinn
héti Snorrabraut
en vestasti kaflinn
Ánanaust.
HRINGBRAUT
MYNDIR/LJÓSMY
NDASAFN REYKJ
AVÍKUR
Heimildir: Steindór Steindórsson og Þorsteinn Jósepsson,
Landið þitt Ísland, Örn og Örlygur hf. 1984