Fréttablaðið - 29.03.2014, Blaðsíða 28

29. mars 2014 LAUGARDAGUR| HELGIN | 28
Menntamálayfirvöld virðast
ekki hafa kannað málið sem
skyldi í upphafi því þegar
Ásdís leitaði til umboðsmanns
Alþingis eftir að málinu var
vísað frá ákvað mennta- og
menningarmálaráðuneytið
að taka það til meðferðar að
nýju.
Ráðuneytið óskaði þá meðal
annars eftir umsögn skólans
um þá málsmeðferð sem höfð
var uppi um skólagöngu sonar
Ásdísar. Umboðsmaður taldi
því ekki tilefni til að aðhaf-
ast frekar vegna málsins að
svo stöddu og lauk athugun
sinni. Hann tók hins vegar
fram að ef Ásdís teldi sig og
son sinn enn beitt rangindum
að fenginni niðurstöðu ráðu-
neytisins í málinu gæti hún
að sjálfsögðu leitað til hans að
nýju vegna þess. Yrðu tafir á
afgreiðslu málsins í ráðuneyt-
inu gæti hún jafnframt leitað
til sín með sérsaka kvörtun
þar að lútandi.
Að lokum ákvað umboðs-
maður að rita mennta- og
menningarmálaráðherra
bréf þar sem hann lagði
áherslu á nauðsyn þess að
svör stjórnvalda við erind-
um borgaranna yrðu að vera
bæði ákveðin og skýr til þess
að málsaðili gæti skilið þau
og metið réttarstöðu sína.
Umboðsmaður benti einnig
á að almennt bæri að gjalda
varhuga við að vísa kærumáli
í stjórnsýslunni frá á þeim
grundvelli að úrlausn málsins
hefði ekki raunhæfa þýðingu
fyrir viðkomandi.
Álit umboðs-
manns
Alþingis
Vont er þeirra ránglæti… “ Þessi fleygu orð Halldórs Laxness komu upp í hugann þegar tveggja ára og fjögurra mánaða gömlu stjórnsýslu-máli lauk hjá mér þann 17. mars. Best að taka það strax fram að málið
fór mér í hag. Hví er ég að trufla þig lesandi
góður með röfli um stjórnsýslu þegar alvarleg
mál eru í gangi, verkföll, efnahagur þjóðarinn-
ar er erfiður og heimsmálin á heljarþröm eins
og venjulega? Hver nennir að hlusta á vælandi
kellingu sem fékk sitt í gegn þegar alvarlegir
hlutir eru að gerast. Jú, af því að þetta stjórn-
sýslumál snerist um eitt það mikilvægasta mál-
efni sem til er, réttindi barna og ég tel að við
sem þjóðfélag getum lært smávegis af þessari
litlu sögu minni.
Fyrir löngu síðan, um vorið 2011, gerist sá
atburður að sonur minn er rekinn úr skóla. Í
sjálfu sér skiptir það litlu máli nema fyrir það
að brottvikningin var ólögleg þar sem rétt-
ar hans var ekki gætt. Næsta vetur aðskilur
skólastjóri son minn frá öðrum börnum. Til að
stytta söguna mikið enda óþarfi að skrifa ævi-
söguna í blöðin þá endar málið þannig að ég tek
son minn úr skólanum þegar ég tel fullreynt að
semja við skólastjórann.
Í kjölfarið leita ég réttar míns. Ég leita til
menntamálaráðuneytisins og bið um álit á þeim
úrræðum sem syni mínum var boðið upp á og
minnist á þennan brottrekstur. Menntamála-
ráðuneytið hugsar og rúmum tveimur mán-
uðum síðar berst mér bréf. Málinu er vísað frá
án rökstuðnings. Ég vil nú einhverja skýringu
á þessu og bið um rökstuðning og ég fæ hann
mánuði síðar. Í bréfinu er lagalegur frasi sem
þýðir á mannamáli að af því að ég tók dreng-
inn úr skólanum þá hafi ég engra hagsmuna að
gæta af því að fá álit þeirra.
Ekki gefst ég upp við smámótlæti og kvarta
til umboðsmanns Alþingis. Umboðsmaður hefur
mikið að gera og það tekur tíma að komast að í
biðröðinni til hans. Þegar hann kemst að lokum
í málið skrifar hann ráðherra dálítinn bréfstúf
og útskýrir að ráðuneytið hafi eftirlitsskyldu.
Ráðherra tekur málið upp aftur. Málsmeðferð
umboðsmanns Alþingis tekur aðeins rúma sex
mánuði og ráðuneytið tekur málið upp áður en
hann lýkur málinu formlega.
Ráðuneytið fer og skoðar málið, það skrifar
mér bréf og það skrifar skólastjóra bréf og við
svörum. Ráðuneytið les bréfin, skrifar okkur
fleiri bréf, fær fleiri svör og hugsar og pælir.
Eitt merkilegt gerist á þessum tíma, ég fæ afrit
af bréfi skólastjóra. Þar eru færslur úr dag-
bók hans. Mér finnst það ekki fallegar færslur,
hvorki um son minn né mig. Ég verð að játa að
ég varð aðeins skapvond við þetta og ég bendi
ráðuneytinu á að þessar færslur brjóti í bága
við lög um persónuvernd. Ráðuneytið skilar
svo þessu fína áliti. Þetta tók ráðuneytið rúmt
ár. Ég hef fullan skilning á því. Það þarf mörgu
sinna í ráðuneytum og það er ekki hægt að ein-
hver kona úti í bæ tefji menn við undirbúning
lagafrumvarpa á Alþingi og álíka. Ráðuneytið
vísar hluta málsins til Reykjavíkurborgar og
tekur undir það sjónarmið að ekki standist allar
færslur í dagbókinni lög um persónuvernd.
Ég kvarta til Persónuverndar. Það er líka
mikið að gera hjá Persónuvernd en að lokum
kemst ég fremst í biðröðina. Persónuvernd
skrifar mér bréf og skrifar skólastjóranum bréf
og við verðum öll miklir pennavinir. Persónu-
vernd skrifar meira að segja ráðuneytinu bréf
til að fá upplýsingar.
Inni á milli skrifar Reykjavíkurborg ráðu-
neytinu bréf sem ráðuneytið sendir mér. Það
tók Reykjavíkurborg sjö mánuði að skoða sinn
hluta málsins. Reykjavíkurborg skrifar mér
aldrei bréf og ég verð aðeins skapvond af því að
ég tel þeir hafi ekki virt andmælarétt minn. Ég
velti því fyrir mér að leita réttar míns en ég hef
misst trúna á stjórnsýslunni og ég nenni þessu
ekki. Ég sé fram á að það taki 1-2 ár að klára
það mál svo ég hætti bara að vera skapvond.
Það er hraðvirkara.
Persónuvernd úrskurðar að lokum í málinu.
Hún kemst að því að sumar færslurnar séu
ómálefnalegar og ekki í samræmi við lög. Hún
kemst líka að því að skólastjóra var óleyfilegt
að senda ráðuneytinu þessi gögn. Ég verð Per-
sónuvernd mjög þakklát að úrskurða í málinu
rúmum tíu mánuðum eftir að ég kvartaði. Mig
er nú farið að langa til að snúa mér að öðru en
stjórnsýslukvörtunum og pennavinum. Þetta er
ekki beint það skemmtilegasta sem ég geri og
svo hleypur þetta aðeins í skapið á mér.
Hvað hef ég svo lært af þessu máli annað en
að það er mikið að gera hjá stjórnsýslustofnun-
um og það er slæmt að vera skapvondur? Jú, ef
barn á að fá rétti sínum framfylgt innan stjórn-
sýslunnar þá er heppilegast fyrir barnið að
foreldri þess sé lögfræðingur. Ef barnið getur
ekki útvegað sér slíkt foreldri þá er betra að
foreldrarnir hafi góða þekkingu á stjórnsýslu
og lögum eða eigi fullt af peningum til að geta
borgað lögfræðingi fyrir að lesa og skrifa mikið
af bréfum. Svo þarf barnið að eiga foreldra sem
eru í góðu andlegu jafnvægi. Þetta tekur nefni-
lega ansi mikið á andlega og þá er nú jafngott
að hafa efni á að fá aðstoð úti í bæ.
Þetta snýr allt að foreldrum barnsins. Hvað
þarf barnið sjálft að uppfylla til að það sé raun-
hæft að ná rétti sínum fram? Það er einfalt.
Umkvörtunarefnið má ekki skipta barnið of
miklu máli. Meðaltals afgreiðslutími á efnis-
legri umfjöllun stjórnvalds í mínu máli er níu
mánuðir og ein vika. Það er næstum heilt skóla-
ár. Umkvörtunarefnið verður sem sagt helst að
vera þess efnis að barnið geti beðið í næstum
heilt skólaár eftir svari. Ef það þarf úrlausn
fyrr þá er stjórnsýsluleiðin ekki sú heppilegasta
fyrir barnið.
Stjórnsýslukæruleiðin er þannig aðeins
heppileg fyrir örfá börn. Hver er afleiðingin?
Hver er afleiðing þess ef lögum er ekki fram-
fylgt og ef borgarnir eiga ekki raunhæfan kost
á því að leita réttar síns? Menn komast upp með
lögbrot og læra ekki að virða lögin. Lögbrot
aukast.
Hverjum er um að kenna? Ég hef í gegnum
þetta pennavinasamband mitt við stjórnsýsluna
ekki kynnst neinu vondu fólki, bara fólki sem
er að reyna sitt besta til að vinna vinnuna sína.
Hverjum er þá um að kenna? Einhver hlýtur
að bera ábyrgð á þessu? Hver ber á ábyrgð á
samfélaginu? Því er auðsvarað: Við. Við erum
ekki að tryggja rétt barna okkar. Við höfum
búið til þjóðfélag þar sem það er gífurlega erfitt
að ná fram rétti barna í gegnum stjórnsýsluna
og greinilegt að í mörgum tilfellum er það ekki
raunhæfur möguleiki vegna þess að barnið þarf
úrlausn fljótt. Niðurstaða mín við lok þessa
máls er einföld: Vont er okkar ránglæti, verra
okkar réttlæti.
Grein þessi er birt með leyfi sonar míns.
Þeim sem vilja kynna sér málið er bent á mál
nr. 6926/2012 hjá umboðsmanni Alþingis og mál
nr. 2013/626 hjá Persónuvernd. Þeir sem vilja
gera eitthvað gagnlegt geta velt fyrir sér hvern-
ig í ósköpunum við eigum að tryggja réttindi
barna í stjórnsýslu sem hefur kappnóg að gera.
Höfundur er móðir og fyrrverandi pennavinur.
Hvers eiga börnin að gjalda?
Sonur Ásdísar Bergþórsdóttur var rekinn úr skóla vorið 2011, hann var tekinn aftur inn um haustið en þá voru úrræði
fyrir drenginn óásættanleg að hennar mati. Ásdís taldi aðstæður til þess fallnar að valda honum skaða og tók hann
úr skólanum. Í kjölfarið hóf hún að leita réttar síns í gegnum stjórnsýslu og löngu síðar, raunar fyrr í þessum mánuði,
komst niðurstaða í málið með áliti frá umboðsmanni Alþingis og Persónuvernd. Málið fór mæðginunum í hag. En hvers
á barnið að gjalda? Stjórnsýslukæruleiðin er gríðarlega tímafrek og ef börn og foreldrar þeirra þurfa á annað borð að
fara þessa leið virðist lögfræðimenntun eða rúm fjárráð það eina sem gerir fólki kleift að heyja baráttuna.
Börn, stjórnsýsla og pennavinir
Höfundur
greinar
Ásdís
Bergþórs-
dóttir
Ásdís segir
umkvört-
unarefni
sem varða
réttindi
barna verða
helst að vera
þess efnis
að barnið
geti beðið í
næstum heilt
skólaár eftir
svari. Ef það
þarf úrlausn
fyrr er
stjórnsýslu-
leiðin ekki sú
heppilegasta
fyrir barnið.
FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Ólöf
Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
Persónuvernd úrskurðaði í
málinu að skráning skóla-
stjóra á persónuupplýsing-
um um kvartanda og afhend-
ing á persónuupplýsingum
um Ásdísi og son hennar til
menntamálaráðuneytis sam-
rýmdist ekki lögum um per-
sónuvernd og meðferð per-
sónuupplýsinga. Þannig hafi
skólastjórinn gert rangt í því
að birta dagbækur skólastjór-
ans í bréfi til ráðuneytisins,
en hann sagði dagbókarfærsl-
urnar hafa verið til einkanota.
Skorið var úr um að skóla-
stjóri hefði skráð persónu-
upplýsingar um Ásdísi og son
hennar í dagbók sem hann hélt
í tölvu sinni við skólann og
ekki var eingöngu um að ræða
upplýsingar sem vörðuðu
einkahagi skólastjórans, held-
ur þvert á móti upplýsingar
til upprifjunar við störf hans.
Þannig sker Persónuvernd
uppúr með að skólastjórinn
hefði ekki átt að senda færslur
úr dagbókunum sínum í ráðu-
neytið og gera dagbækurnar
þar með opinberar.
Úrskurður
Persónu-
verndar