Fréttablaðið - 24.05.2014, Blaðsíða 18

24. maí 2014 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Álfrún Pálsdóttir alfrun@frettabladid.is VIÐSKIPTI: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kolbeinn Tumi Daðason, kolbeinntumi@365.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRAR: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is, Mikael Torfason mikael@frettabladid.is Fréttablaðið kemur út í 90.000
eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á
landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
Áform utanríkisráðherra um að slíta aðildarvið-ræðunum við Evrópusam-bandið fóru út um þúfur.
Ísland er því áfram umsóknarríki.
Trúlega getur enginn státað af því
að hafa látið sér til hugar koma,
þegar tillagan var lögð fram, að
þau yrðu lok málsins á þessu þingi.
Þetta er meiri kúvending í pólitískri
atburðarás en svo.
Ríkisstjórnin hefur að vísu ekki
kúvent skoðunum sínum á mál-
inu. Það var einfaldlega þungur
straumur almenningsálitsins sem
sneri henni við áður en hún náði
til lands. Þótt skaftfellskir vatna-
menn hafi jafn-
an talið óráð að
snúa við í miðju
straumvatni var
hitt pólitískur
ómöguleiki eins
og á stóð.
Þrátt fyrir
allt hefur ríkis-
stjórnin ekki
tapað málinu og þeir sem styðja
aðildarviðræður geta heldur ekki
hrósað sigri. Utanríkisráðherra
hefur lýst því yfir að hann hygg-
ist leggja í strauminn á ný án þess
þó að vita, eins og sakir standa,
hvernig hann ætlar í hann. Það er
til ígrundunar í sumar. Helstu and-
stæðingar frekara Evrópusam-
starfs telja að þessar málalyktir
séu mikið áfall fyrir ríkisstjórnina
og hún standi veikari á eftir. Margt
er til í því þó að utanríkisráðherr-
ann sitji öðrum fremur eftir með
sárt ennið.
Þeir sem ýttu utanríkisráðherra
út í ófært vaðið í byrjun góu telja
nú að hann eigi að leggja í það aftur
fyrir sumarsólstöður. Með öðrum
orðum: Þeir vilja að hann beiti þing-
meirihlutanum gegn almennings-
álitinu og taki þann tíma sem til
þess þarf. Ekki er víst að það sé vel
ráðið nú fremur en í fyrra sinnið.
Áfram umsóknarríki
Utanríkisráðherra ber sig vel og segir að það sé formsat-riði eitt að hafa ekki náð til
lands hinum megin. Að því leyti er
sú kokhreysti ekki alveg út í hött
að engar viðræður fara nú fram og
munu að sögn ráðherra aldrei fara
fram meðan annar hvor eða báðir
núverandi stjórnarflokkar eiga
aðild að ríkisstjórn.
Eftir sem áður eru formsatriði oft
og tíðum þeirrar náttúru að þau geta
haft efnislegt gildi. Þetta sjá þeir
ráðunautar utanríkisráðherra sem
gagnrýna hann nú af mestum ákafa
fyrir að hafa látið undan straum-
þunganum. Það hefur einfaldlega
mikið pólitískt gildi að Ísland skuli
áfram vera umsóknarland. Á tvennt
er að líta í því sambandi:
Í fyrsta lagi veikir þetta þá utan-
ríkisstefnu sem forseti Íslands
hefur talað fyrir og tekin var
óbreytt upp í sáttmála núverandi
ríkisstjórnar. Slit aðildarviðræðna
var mikilvæg forsenda þeirrar
stefnubreytingar. Reyndar má
segja að hún hafi fallið áður en á
hana reyndi. Rússland og Kína áttu
að verða ný samstarfsríki. Það er
ekki lengur trúverðugt. Forsetinn
hefur líka þagnað. Sú þögn virkar
eins og tómahljóð úr tunnu.
Utanríkisráðherra minnist ekki
orðið á þann kjarna stjórnarsátt-
málans að öll ný skref í alþjóðasam-
vinnu eigi að stíga með nýmarkaðs-
ríkjum utan Evrópusambandsins.
Nú talar hann bara um mikilvægi
Evrópusamstarfs sem hann er þó
á móti að dýpka. Rússland þurfti
að sýna vígtennurnar til að ráð-
herrann sæi að sér. En um leið hafa
mikilvægar röksemdir gegn aðild-
arviðræðunum molnað.
Í öðru lagi þýðir þessi niður-
staða, meðan hún stendur, að
engum dyrum hefur verið lokað.
Í því eru fólgnir miklir pólitískir
og efnahagslegir hagsmunir fyrir
þjóðina. Þó að það sé keypt dýru
verði að eyða þessu kjörtímabili
eins og því síðasta í biðleiki er þetta
þó betra en að loka leiðum.
Formsatriði eða efnisatriði
Nokkrir kostir eru í stöðunni en enginn þeirra tekur málið út af borðinu fyrir
næstu kosningar eins og ætlun-
in var með tillögunni sem dagaði
uppi. Það er önnur pólitísk staða en
ráðherrann reiknaði með í byrjun.
Verði tillagan endurflutt óbreytt
og samþykkt munu næstu þing-
kosningar fyrst og fremst snúast
um aðildarviðræðurnar. Fram að
þeim yrði ríkisstjórnin í viðvar-
andi vörn fyrir að hafa útilokað
þjóðina frá svo stórri ákvörðun.
Annar kostur er að láta málið
liggja. Það myndi gefa ríkisstjórn-
inni meiri frið fram að átakamán-
uðunum fyrir kosningarnar.
Síðan er sá kostur að efna til
þjóðaratkvæðis. Þá vaknar fyrst
sú spurning hvort það á að vera
leiðbeinandi eða bindandi. Eins
og mál hafa skipast mælir flest
með því að þjóðin fái raunveru-
legt úrslitavald í málinu. Hætt
er við að seint verði samkomulag
um hvernig spyrja eigi í leiðbein-
andi þjóðaratkvæði og niðurstaðan
verði því alltaf háð mati og túlkun-
um. Það er umhugsunarefni hvort
efna á til þjóðaratkvæðis sem
eykur á óvissu.
Tímasetningin skiptir líka máli.
Eftir því sem atkvæðagreiðslan er
nær þingkosningum bindur hún
aðeins ríkisstjórn næsta kjörtíma-
bils. Verði hún fyrr styttist aftur
á móti sá tími sem ríkisstjórnin
þarf að verjast í vök. Utanríkis-
ráðherra hefur því um margt að
hugsa meðan hann liggur undir
feldi í sumar.
Til umhugsunar undir sumarfeldi
Orlofsnefnd Húsmæðra
í Hafnarfirði
Auglýsir kynningar og skráningarfund í orlofsferðir á árinu 2014
Fundurinn verður haldinn í Vonarhöfn þriðjudaginn 27.mai kl. 18.00
Ferð um SUÐURLAND. 13. – 15. júní
Flogið til MUNCHEN og ekið til PRAG. 6. – 13. nóv.
Rétt til þess að sækja um orlofsferð hefur sérhver kona sem veitir
eða hefur veitt heimili forstöðu án launagreiðslu fyrir það starf.
Orlofsnefndin
Svanhildur Guðmundsdóttir
s. 698 0472
Kristín Gunnbjörns
s. 692 3129
Jóhanna F. Dalkvist
s. 840 3933
Sigríður Skarphéðinsd.
s. 555 2721
Eftirtaldar konur veita nánari upplýsingar um ferðirnar:
R
íkisstjórnin hefur mótað nýja og skynsamlega stefnu
um vísindarannsóknir og nýsköpun, sem var sam-
þykkt á fundi Vísinda- og tækniráðs í fyrradag.
Stjórnin hefur legið undir ámæli fyrir að skera niður
fé til vísindarannsókna á fjárlögum þessa árs, en nú
er snúið af þeirri braut, fjárfest í framtíðinni og vonandi komið
í veg fyrir að þekking hverfi úr landi vegna þess að ungir og
efnilegir vísindamenn fá ekki rannsóknir sínar fjármagnaðar.
Á næsta ári og því þarnæsta
á að hækka framlög ríkisins
í samkeppnissjóði, þar sem
vísindamenn keppa um styrki,
um samtals 2,8 milljarða króna.
Þá eiga framlög til rannsókna
og nýsköpunar að nema sam-
tals um þremur prósentum af
landsframleiðslu, en í dag er hlutfallið um 2,7 prósent. Þetta á
jafnframt að leiða til þess að hlutfall samkeppnisfjár af fram-
lögum til rannsókna hækki úr 18 prósentum í ár í 27 prósent að
tveimur árum liðnum.
Þetta eru góð markmið, en samt er ekki nógu langt gengið.
Í hinum norrænu ríkjunum er hlutfall samkeppnissjóða af
fjármögnun rannsókna á bilinu 30 til 40 prósent og í Banda-
ríkjunum um 85 prósent. Sömuleiðis eru sumir núverandi
samkeppnissjóðir því marki brenndir að þar er peningunum
úthlutað út frá hagsmunum atvinnugreina, byggðarlaga eða
stofnana, fremur en gæðum rannsóknanna. Það verður að sjá
til þess að það breytist í leiðinni.
Í nýju stefnunni eru raunar ákvæði um að taka eigi upp fjár-
veitingar til rannsóknarstofnana byggðar á árangursmati og að
haga eigi fjárhagslegu umhverfi háskóla og stofnana þannig að
„ljóst sé að fjárveitingar tengist árangri og gæðum“. Með því
er í rauninni viðurkennt að hinar pólitísku úthlutanir rann-
sóknafjár undanfarna áratugi hafa iðulega hvorki tekið tillit til
árangurs né gæða.
Stefnt er að því að efla fjármögnun háskólastigsins, þannig
að hún verði svipuð og hjá hinum norrænu ríkjunum, þar
sem háskólar eru að mestu leyti fjármagnaðir af opinberu fé.
Ekkert stendur hins vegar í stefnunni um hvort ætlunin er að
auka einkafjármögnun háskólakerfisins, með því að nemendur í
núverandi ríkisháskólum greiði skólagjöld.
Ríkið ætlar að gera sitt ekki einvörðungu með beinum fram-
lögum til rannsókna, heldur líka með því að búa til ýmiss konar
skattaívilnanir og fjárhagslega hvata fyrir fyrirtæki sem vilja
fjármagna rannsóknir og styrkja vísindamenn. Enn fremur á
að auka skattalegan hvata til að fjárfesta í nýsköpunarfyrir-
tækjum.
Það er dálítið bratt hjá Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni for-
sætisráðherra að fullyrða að þegar stefnunni hafi verið hrint
í framkvæmd verði Ísland „komið í fremsta flokk meðal allra
landa heims hvað varðar áherslu á vís indi, rann sókn ir og ný-
sköp un“. Samkeppnin í þessum bransa er hörð og stefnan þarf
að vera í stöðugri endurskoðun.
Ríkisstjórnin þarf um leið að huga að undirstöðunni fyrir
rekstur nýsköpunarfyrirtækja – þegar þau eru komin á legg
þurfa þau að búa við stöðugleika og opið fjárfestingarumhverfi,
þannig að þau fari ekki annað með þekkinguna sem hefur
meðal annars verið fjármögnuð með opinberum fjárfram-
lögum. Slíkt umhverfi er ekki í boði í dag.
Ný stefna um rannsóknir og nýsköpun:
Fjárfest í framtíð