Læknablaðið - 15.04.2000, Qupperneq 45

FRÆÐIGREINAR / ÞING SKURÐLÆKNA, SVÆFINGA- OG GJÖRGÆSLULÆKNA
sjúkdómsins er hátt á Norðurlöndum og 40% eldri karla hafa ein-
hver einkenni sjúkdómsins. Talið er að sjúkdómurinn erfist með
ókynbundnum ríkjandi hætti.
Markmið: Markmið þessarar rannsóknar var að kanna nýgengi,
þróun og faraldsfræðilega þætti lófakreppusjúkdóms.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknarstöð Hjartavemdar gerði rann-
sókn á lófakreppusjúkdómi á árunum 1981-1982. Nítján árum
seinna voru 122 karlar með lófakreppu kallaðir til nýrrar skoðunar
og samtímis var einnig kallaður inn samanburðarhópur, sem var
paraður fyrri hópnum með tilliti til aldurs og reykinga.
Niðurstöður: Af þeim sem voru kallaðir inn komu 193 til skoðunar
eða tæp 80%. Þar af voru 92 frá upprunalega lófakreppuhópnum og
101 úr samanburðarhópnum. Af 101 þáttakenda án lófakreppu í
fyrri rannsókninni voru samtals 16 (15,8%) með krepptan fingur.
Þetta þýðir tæplega 1% nýgengi á ári. Af 75 körlum með minnihátt-
ar einkenni, hnút í lófa eða streng með húðfellingum í fyrri rann-
sókninni 1981-1982, voru samtals 25 (33,3%) með fingurkreppu eða
höfðu farið í aðgerð (P=0,001). Að hafa fengið sjúkdóminn yngri en
40 ára var tengt verri sjúkdómi (P<0,001). Af lófakreppu körlum
höfðu 7,3% farið í áfengismeðferð og 6,6% til viðbótar voru of-
drykkjumenn, samanborið við 10,7% og 3,6% í hópi þeirra sem
ekki voru með sjúkdóminn (N.S.). Ættarsaga um lófakreppu var
nátengd sjúkdómnum (P=0,002).
Alyktanir: Nýgengi lófakreppu er nálægt 1% á ári hjá miðaldra og
eldri karlmönnum. Sjúkdómurinn hefur mikla framþróun (progres-
sion) og virðist sterklega tengdur við ættarsögu. Sjúkdómurinn
virðist hins vegar ekki tengjast áfengisnotkun.
E 09 Skarð í vör og klofinn gómur á íslandi 1993-1999 og með-
ferð þeirra
Ólafur Einarsson, Andri Konráðsson
Frá lýtalækningadeild Landspítalans
Fyrirspumir: andrikon@rsp.is
A tilgreindu sjö ára tímabili komu 78 ný tilfelli barna (kk/kvk =
39/39) til mats og meðferðar vegna ofannefndra og skyldra ágalla
(11,14 á ári). Hjá fimm bamanna var gómurinn stuttur og olli tal-
örðugleikum. Eftir standa því 73 eiginleg „skarðabörn“ (kk/kvk =
37/36), það er 10,43 börn á ári að meðaltali, eða 2,43 tilfelli af hverj-
um 1.000 lifandi fæddum börnum á tímabilinu. Skipting ágallanna
er sýnd í töflu.
Öll handlæknismeðferð fer fram á Landspítalanum eftir ákveð-
inni aðferðarlýsingu (protocol). Pessi börn geta þurft frá einni og
upp í sjö til átta aðgerðir eða fleiri eftir alvarleika fæðingargallans.
Fyrrgreindur hópur barna gekkst undir 141 aðgerð í 133 svæfingum
á tilgreindu tímabili og skiptust aðgerðirnar á hópana þijá eins og
sýnt er í töflu.
ICD Ágalll Fjöldi sjúklinga Fjöldi svasfinga Fjöldi aógeröa
Q35 Klofinn gómur (þar af þrír meó Pierre Robins) 27 (37,0%) 26 (19,5%) 26(18,4%)
Q36 Skarð í vör (17 með defect í tanngarði og sjö án þess) 24 (32,9%) 31 (23,3%) 32 (22,7%)
Q37 Skarð í vör og klofinn gómur (þar af báðum megin níu (40,9%)) 22 (30,1%) 76 (57,2%) 83 (58,9%)
Alls 73(100%) 133 (100%) 141(100%)
Börnum með klofinn góm er hættara við eyrnabólgum og þar
með skertri heyrn en öðrum og sum hver þeirra eiga við talörðug-
leika að stríða vegna gómgallans.
Öll bömin em skráð hjá Heymar- og talmeinastöð íslands (HTÍ)
og þar er þeim fylgt eftir hvað tal og heyrn varðar. HNE-Iæknisþjón-
usta er veitt af mismunandi sjálfstætt starfandi HNE-læknum, oft þó
í samvinnu við HTÍ. Talþjálfun er veitt af fjómm til fimm talkenn-
umm sem flestir starfa í Reykjavík. Tannréttingar inna þrír til fjórir
tannréttingalæknar af hendi, þar af einn starfandi á Akureyri.
Um það bil fjórum til sex sinnum á ári eru haldnir fundir á HTÍ
þar sem mæta HNE-læknir, lýtalæknir, talmeinafræðingur, talkenn-
arar og tannréttingalæknar. Sjúklingar eru skoðaðir og metnir sam-
eiginlega og áframhald meðferðar skipulagt og hún útskýrð fyrir
sjúklingi og aðstandendum.
E 10 Kviðsjá við enduraðgerðir á þindaropi
Margrét Oddsdóttir, Höskuldur Kristvinsson, Jónas Magnússon
Frá handlækningadeild Landspítalans
Fyrirspurnir: margreto@rsp.is \
Endurteknar aðgerðir við þindaraop geta verið erfiðar og árangur
þeirra óviss. Til að athuga útkomu endurtekinna aðgerða við þind-
arop um kviðsjá, var árangur skoðaður meðal annars með tilliti til
fyrri aðgerðar (opnar vs. lokaðar).
Frá febrúar 1996 til september 1999 hafa verið gerðar aðgerðir
við þindarop á 13 sjúklingum sem áður höfðu farið í aðgerð á svæð-
inu um kviðsjá og á 10 sem áður höfðu farið í opnar aðgerðir. Nítján
höfðu áður farið í aðgerð vegna vélindabakflæðis, tveir í hnitrof
(HSV), einn fegið sultaról og hnitrof (HSV) og í einum hafði stór
blaðra (cyst) sem lá upp að efri hluta maga og vélinda verið fjarlægð
úr vinstri lifrarlappa. Hjá þeim 13 sem áður höfðu farið í aðgerð um
kviðsjá tók enduraðgerðin að meðaltali 158 mínútur (90-215 mínút-
ur), en hjá þeim 10 sem áður höfðu farið í opna aðgerð 210 mínútur
(195-315 mínútur). f kviðsjárhópnum þurfti aldrei að breyta yfir í
opna aðgerð, í þremur tilfellum hjá hinum. Hjá kviðsjárhópnum
voru engir meiriháttar fylgikvillar í eða eftir aðgerð, en í þeim opna
var eitt magarof, ein blæðing og eitt dauðsfall á fjórða degi eftir
aðgerð. í tveimur tilfellum sem opna þurfti hafði fyrsta aðgerð verið
hnitrof. Meðallegutími eftir endurteknar aðgerðir um kviðsjá var
2,5 dagar (tveir til þrír dagar), en hjá þeim þremur sem þurfti að
opna sex dagar (fimm til sjö dagar). Árangurinn var mjög góður hjá
níu af 13 og góður hjá fjórum af 13 sem áður höfðu farið í kviðsjár-
aðgerð. Hjá þeim sem áður höfðu farið í opna aðgerð var árangur-
inn mjög góður hjá sjö af 10, góður hjá einum, einn góður eftir út-
víkkun á vélindis/magamótum og einn lést.
Enduraðgerðir við þindarop um kviðsjá eru mun aðgengilegri ef
fyrsta aðgerð var gerð um kviðsjá, þær taka styttri tíma og hafa færri
fylgikvillar. Hins vegar er í flestum tilfellum hægt að gera kviðsjár-
aðgerð þó fyrsta aðgerð hafi verið gerð opin, en miðað við ofan-
greinda reynslu er aðgengið hvað erfiðast eftir opið hnitrof.
E 11 Kviðsjáraðgerðir vegna „paraesophageal" þindarhauls
Margrét Oddsdóttir, Höskuldur Kristvinsson, Jónas Magnússon
Frá handlækningadeild Landspítalans
Fyrirspurnir: margreto@rsp.is
„Paraesophageal" þindarhaular er fremur sjaldgæft form af þindar-
haulum, eða um það bil 5-10% þeirra, og koma aðallega í eldra fólk.
Læknablaðið 2000/86 271