Læknablaðið - 15.04.2000, Blaðsíða 66

UMRÆÐA & FRÉTTIR / STARFSREGLUR TÖLVUNEFNDAR
þarf að afla leyfis tölvunefndar og eftir at-
vikum upplýsts samþykkis sjúklings til þess
að mega skrá skipulagsbundið heilbrigðis-
upplýsingar í þágu vísindarannsókna.
Skrái maður skipulagsbundið persónu-
greinanlegar heilbrigðisupplýsingar án þess
að heimild standi til þess samkvæmt fram-
ansögðu, getur það varðað fésektum eða
fangelsi allt að þremur árum, sbr. a-lið 1.
mgr. 37. gr. laga nr. 121/1989, um skráningu
og meðferð persónuupplýsinga.
4. Hverjum er heimill aðgangur að
sjúkraskrám?
Sjúkraskrár eru haldnar vegna þess að
skipulagsbundin skráning heilsufarsupplýs-
inga um sjúklinga er ein af forsendum þess
að hægt sé að veita vandaða og nútímalega
læknismeðferð og hjúkrun. Aðgangur að
sjúkraskrá helgast af þessu markmiði. Sam-
kvæmt 7. gr. laga nr. 121/1989, um skrán-
ingu og meðferð persónuupplýsinga, er
heimilt að veita lækni eða tannlækni, sem
hefur mann til læknismeðferðar, upplýsing-
ar úr sjúkraskrá hans. Þá er og heimilt að
veita lækni upplýsingar um aðra menn en
þann sem er til meðferðar, einkum vanda-
menn hans, þegar það er talið skipta máli
vegna læknismeðferðar hans. Lækni er
heimilt að veita þeim heilbrigðisstarfs-
mönnum sem starfa á ábyrgð hans aðgang
að nauðsynlegum upplýsingum úr sjúkra-
skrá svo þeir geti rækt störf sín, svo og öðr-
um heilbrigðisstarfsmönnum sem annast
nauðsynlegar þjónusturannsóknir sam-
kvæmt löglegri beiðni hans, sbr. 7. gr. og 5.
mgr. 15. gr. læknalaga nr. 53/1988 svo og 2.
mgr. 15. gr. laga nr. 74/1997, um réttindi
sjúklinga. í 1. og 2. mgr. 15. gr. laga nr.
74/1997, um réttindi sjúklinga, er áréttað að
þess skuli gætt við aðgang að sjúkraskrám
að þær hafa að geyma viðkvæmar persónu-
upplýsingar og að upplýsingar í þeim séu
trúnaðarmál. Þá skuli þess gætt að einungis
þeir starfsmenn sem nauðsynlega þurfi á
þeim að halda, í samræmi við framan-
greindar reglur, hafi aðgang að þeim.
Eins og nánar verður vikið að hér á eftir
getur yfirlæknir og sjálfstætt starfandi lækn-
ir bakað sér fébóta-, stjórnsýslu- og refsi-
ábyrgð með því að láta af hendi heilsufars-
upplýsingar til óviðkomandi manna. Til
þess að stuðla að því að læknar láti ekki af
hendi upplýsingar úr sjúkraskrá til manna
sem ekki eiga rétt til aðgangs að þeim hefur
almennt verið talið mikilvægt að skýrar
reglur gildi um aðgang að sjúkraskrám.
Pegar framangreindum heimildum um að-
gang að sjúkraskrá sleppir getur réttur ann-
arra til aðgangs að sjúkraskrá tiltekins
manns einvörðungu byggst á þrenns konar
heimildum. Samkvæmt 1. og 2. mgr. 5. gr.
laga nr. 121/1989, um skráningu og meðferð
persónuupplýsinga, má ekki veita aðgang
að heilsufarsupplýsingum nema
1. með samþykki hins skráða eða einhvers
sem hefur heimild til að skuldbinda hann,
2. á grundvelli sérstakrar lagaheimildar eða
3. á grundvelli sérstaks leyfis tölvunefndar.
Til nánari útskýringar á þessum reglum
má nefna afgreiðslu tölvunefndar á máli nr.
335/1999. Þar leitaði Tannlæknafélag ís-
lands álits tölvunefndar á því hvort tann-
læknum væri skylt að verða við erindi trygg-
ingayfirtannlæknis Tryggingastofnunar rík-
isins um að afhenda afrit af sjúkraskrám
sjúklinga sinna. Af hálfu Tryggingastofnun-
ar ríkisins var minnt á að samkvæmt 3. mgr.
4. gr. laga nr. 117/1993 væri heimilt að ráða
tannlækni til að hafa eftirlit með fram-
kvæmd ákvæða laganna. í lagaákvæðinu er
á hinn bóginn ekki tekið fram að trygginga-
yfirtannlæknir eigi rétt til aðgangs að
sjúkraskrám tryggðra manna hjá stofnun-
inni til að sannreyna efni innsendra reikn-
inga. í áliti tölvunefndar var tekið fram að
enda þótt opinberri stofnun væri að lögum
falið að hafa á hendi eftirlit fæli slíkt ákvæði
ekki í sér sjálfkrafa heimild til þess að fá
aðgang að gögnum. Þar sem ákvæði 1. og 2.
mgr. 5. gr. laga nr. 121/1989, um skráningu
og meðferð persónuupplýsinga, væri ætlað
að slá skjaldborg um sérstaklega viðkvæm-
ar persónuupplýsingar, svo sem heilsufars-
upplýsingar, og áskilja í því skyni þrenns
konar heimildir fyrir aðgang að slíkum upp-
lýsingum væri Tryggingastofnun ríkisins
ekki heimill aðgangur að sjúkraskrám,
nema stofnunin gæti byggt kröfu sína um
aðgang á einni af þessum heimildum. Eins
og málið hafði verið lagt upp af hálfu
stofnunarinnar uppfyllti hún ekkert af skil-
yrðunum. Af þeim sökum taldi tölvunefnd í
áliti sínu frá 4. febrúar 2000 að stofnunin
hefði ekki sýnt fram á að hún hefði að svo
stöddu heimild til milliliðalauss aðgangs að
sjúkraskrám tryggðra manna hjá stofnun-
inni vegna almenns eftirlits með að efni inn-
sendra reikninga væri rétt.
5. Hver er að lögum bær til að taka
ákvörðun um hvort veittur skuli
aðgangur að sjúkraskrám?
Samkvæmt 9. gr. reglugerðar nr. 227/1991,
um sjúkraskrár og skýrslugerð varðandi
heilbrigðismál, ber yfirlœknir á deild eða
ódeildaskiptri heilbrigðisstofnun ábyrgð á
vörslu og meðferð sjúkraskráa meðan sjúk-
lingur dvelur þar. Forstöðumenn bera
ábyrgð á skjalavörslu sjúkrastofnana. Lœkn-
ar sem starfa á eigin vegum bera ábyrgð á
vörslu og meðferð sjúkraskráa vegna starfa
sinna. Aðrir heilbrigðisstarfsmenn sem
starfa á eigin vegum og færa sjúkraskrár
bera ábyrgð á vörslu og meðferð sjúkra-
skráa sem þeir færa.
Á grundvelli þessa reglugerðarákvæðis,
meginreglu 2. mgr. 29. gr. laga nr. 97/1990,
um heilbrigðisþjónustu, svo og 2. og 3. mgr.
14. gr. laga nr. 74/1997, um réttindi sjúk-
linga, hefur verið talið að yfirlæknir á deild
eða ódeildaskiptri heilbrigðisstofnun og
læknar sem starfa á eigin vegum séu bœrir
til þess að taka ákvörðun um hvort laga-
skilyrði séu uppfyllt til að veita aðgang að
sjúkraskrá sem þeir eru vörslumenn að,
enda sé ekki á annan veg mælt í sérlögum.
Þetta gildir jafnt um sjúkraskrá þeirra sjúk-
linga sem eru til meðferðar, hafa verið til
meðferðar og þeirra sem látnir eru.
Áður en læknir veitir öðrum aðgang að
sjúkraskrá verður hann að fullvissa sig um
að hlutaðeigandi hafi fullnægjandi heimild
til aðgangs að sjúkraskránni lögum sam-
kvœmt. Ef aðgangurinn að sjúkraskránni er
ekki í þágu læknismeðferðar eða hjúkrunar,
yrði læknir jafnan að ganga eftir því að fyrir
lægi 1. skriflegt samþykki sjúklings, 2. til-
vísun til lagaheimildar er ótvírætt veitti
heimild til aðgangs að sjúkraskránni eða 3.
skriflegt leyfi tölvunefndar til aðgangs að
sjúkraskránni. Þegar veittur er aðgangur að
sjúkraskrá á grundvelli upplýsts samþykkis
sjúklings eða leyfis tölvunefndar, verður
læknir að ganga úr skugga um að sá er að-
gangs óskar sé sá sem samþykkið eða leyfið
var veitt til. Verði rétturinn til aðgangs að
sjúkraskránni ekki studdur við eina af þess-
um þremur heimildum er lækni óheimilt að
veita aðgang að sjúkraskránni. Veiti læknir
eða annar heilbrigðisstarfsmaður einhverj-
um aðgang að sjúkraskrá án þess að einhver
af framangreindum heimildum sé fyrir
hendi, hefur þagnarskylda verið rofin sem
varðað getur viðurlögum, svo sem nánar
verður vikið að í næsta kafla.
í 1. mgr. 15. gr. laga nr. 74/1997, um rétt-
indi sjúklinga, er áréttað að þess skuli gætt
við aðgang að sjúkraskrám að þær hafa að
geyma viðkvæmar persónuupplýsingar og
að upplýsingar í þeim eru trúnaðarmál. I 2.
290 Læknablaðið 2000/86