Læknablaðið - 15.07.2004, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR / ALGENGI GEÐRASKANA
lag Reykjavíkur greiddi í mars 1984. Lyfin voru
flokkuð eftir ATC-kerfi og lyfjamagn á hverjum lyf-
seðli umreiknað í skilgreinda dagskammta og þannig
fundið hve miklu var ávísað á hverja 1000 íbúa á dag
(DDD/1000/dag) (15).
Vegna fyrirspurnar á alþingi fékk heilbrigðisráðu-
neytið sams konar upplýsingar frá öllum apótekum
á landinu fyrir allt árið 2001 og er hægt að bera þær
saman við niðurstöðurnar frá 1984.
Til að meta tölfræðilega mismun á algengi sam-
kvæmt skimun er notuð staðalvilla mismunarins
(standard error (S.E.) of the difference). Sé mismun-
urinn meiri en tvöföld staðalvillan er marktæknin
p<0,05.
Niðurstöður
Af töflu I sést að rúm 60% úrtaksins höfðu engar
kvartanir 1984 og rúm 62% árið 2002. Rúm 39%
höfðu eina eða fleiri kvartanir 1984, 37,6% árið
2002. Kvartanalausum körlum fjölgaði marktækt
úr 58,6% í 66,5% (staðalvilla mismunar 3,6%), en
kvartanalausum konum fækkaði ómarktækt úr 62,6%
í 58,8% (staðalvilla mismunar 3,5%). Þegar komið
er í fjórar kvartanir eða fleiri breikkar bilið eins og
búast má við vegna þess að í fyrri rannsókninni var
möguleiki til að játa fleiri kvörtunum. Aðalbreytingin
sem verður milli ára er að körlum með kvartanir hefur
fækkað en konum með eina til tvær kvartanir hefur
fjölgað. Töflu 1 má einnig nota til að velja skurðpunkt
(cut-off) í prófunum tveimur til að bera saman hvað
sé líklegt algengi geðdeyfðar- og kvíðaraskana, eins
og gert er í töflu II. í töflu I er einnig sýnt hve stór
hluli þeirra sem höfðu mismunandi kvartanafjölda
hafði notað lyf á árinu byggt á 774 svörum við
spurningunni. Hjá þeim sem höfðu fleiri en sex
kvartanir hafa hlutföllin litla meiningu vegna þess
hve fáir eru í hverjum hópi. Fjarri fer að allir sem hafa
þrjár eða fleiri kvartanir sem benda til geðraskana
hafi tekið lyf, rúm 70% þeirra hafa ekki tekið lyf. Á
hinn bóginn tóku tæp 8% þeirra sem enga kvörtun
höfðu lyf á árinu, þar af 2,2% daglega.
Algengi. Eins og sjá má af töflum II og III hefur
algengi geðraskana miðað við þrengri (hærri) mörkin
Table 1. Prevaience by cumulative number of symptoms according to GHQ-30 in 1984 and GHQ-12 in 2002 and gender and per, centofdrug users by number of symp- toms 2002.
1984; GHQ-30 2002; GHQ-12 2002; Drug users %
Men Women Total Men Women Total Total
Number 1198 1315 2513 382 422 804 99
Symptoms
0 58.60 62.59 60.68 66.49 58.77 62.44 7.8
1+ 41.40 37.41 39.32 33.51 41.23 37.56 21.2
2+ 27.21 26.23 26.70 18.32 29.38 24.13 24.5
3+ 18.78 20.53 19.70 13.09 21.56 17.54 27.1
4+ 14.53 17.56 16.12 10.21 16.35 13.43 33.3
5+ 12.02 14.37 13.25 7.33 11.85 9.70 37.0
6+ 10.19 12.01 11.14 5.24 9.00 7.21 32.7
7+ 8.35 9.81 9.11 3.93 7.82 5.97 33.3
8+ 6.76 8.51 7.68 2.36 5.69 4.10 33.3
9+ 5.51 7.53 6.57 1.05 4.27 2.74 33.3
10+ 4.43 6.69 5.61 0.79 3.08 1.99 33.3
11+ 4.01 6.00 5.06 0.00 2.13 1.12 50.0
12+ 3.09 5.32 4.26 0.00 1.18 0.62 60.0
13+ 2.50 4.56 3.60 - - - -
ekki breyst marktækt á þessu tímabili. Algengið var
heldur meira hjá konum en körlum, marktækt meira
2002 (tafla II). Sé algengi áfengismisnotkunar tekið
með hverfur þessi marktækni (tafla III). Rétt er að
vekja athygli á að algengi áfengismisnotkunar hefur
aukist mjög hjá konum, þó að munurinn milli ára
sé ekki tölfræðilega marktækur. Algengi annnarra
geðraskana breytist lítið eftir aldri, ef frá er talinn
yngsti aldurshópurinn, en í honum er algengið
marktækt hærra en í þeim elsta (tafla IV). Sé miðað
við lægri mörkin sem ná fólki með færri kvartanir
hefur algengið aukist marktækt, vegna aukningar
hjá konum um tæp 8%, sérstaklega hjá konum undir
fertugu. Algengi þeirra sem eru á aldrinum 30-39 ára
jókst einnig um tæp 8%.
Af töflu II sést að tæp 13 % þeirra sem svöruðu
skimkönnuninni 2002 sögðust hafa notað tauga- eða
geðlyf á undanförnu ári, 7,2% höfðu aðeins notað
þau hluta af árinu. Með því að gera ráð fyrir að þeir
sem tóku lyf aðeins hluta úr ári hafi tekið þau í hálft
Table II. Screening for prevalence (per cent) ofmental disorders (S.E.) in the community among people aged 20-59years in 1984 by GHQ-30 and in 2002
by GHQ-12 with different cut-off points and by gender compared to prescriptions filled for psychopharmaca other than hypnotics in Reykjavik
in March 1984 and in the whole country in 2001 and to self-reported use in 2002
Year 1984 2002 1984 2001 2002
GHQ-30 GHQ-12 S.E. of difference DDD/ 100/day Self-re-
A B C D A-C B-D without hypnotics ported use %
Cut-off 4/3 3/2 3/2 2/1
Men (M) 14.5 (1.02) 18.9 (1.13) 13.1 (1.68) 18.3 (1.98) 2.00 2.28 4.35 8.69 9.8(1.55)
Women (F) 17.6 (1.05) 20.5 (1.11) 21.6(2.00) 29.4 (2.22) 2.26 2.48 6.69 14.92 15.5 (1.80)
Total 16.1 (0.73) 19.7 (0.79) 17.6(1.34) 24.1 (1.51) 1.53 1.70 5.37 11.77 12.8 (1.20)
S.E. M-F 1.46 1.58 2.61 2.97 - - - - 2.38
Læknablaðið 2004/90 555