Læknablaðið - 15.07.2004, Blaðsíða 34

FRÆÐIGREINAR / GÁTTATIF OG WARFARÍN
Inngangur
Gáttatif (atrial fibrillation) er algengasta viðvarandi
hjartsláttartruflunin. Algengi gáttatifs eykst með aldri
og er talið að þessi takttruflun hrjái allt að 4% allra
sem komnir eru yfir sextugt og yfir 10% áttræðra (1,
2). Aukið umfang sjúkdómsins er því óhjákvæmilega
fylgifiskur hækkandi meðalaldurs vestrænna þjóða.
Aukin lifun sjúklinga með kransæðasjúkdóm og
hjartabilun eiga trúlega verulegan þátt í þessari þró-
un.
Gáttatif getur valdið ýmsum einkennum, eins og
mæði, úthaldsskerðingu og hjartsláttaróþægindum en
heilaáfall er sennilega með alvarlegustu fylgikvillum
þess. Með heilaáfalli er hér átt við bæði drep vegna
blóðþurrðar og skammvinn blóðþurrðarköst í heila
(transient ischemic attacks). Tengsl segareks hjá sjúk-
lingum með gáltatif og heilaáfall eru þekkt og þeir
sem hafa hjartalokusjúkdóm, sér í lagi míturloku-
þrengsli í kjölfar gigtsóttar, eru í hvað mestri hættu.
Hjá þessum hópi getur áhættan á heilaáfalli verið
allt að sautjánföld (3). Auk lokusjúkdóma eru aldur
yfir 65 ára, sykursýki, háþrýstingur, fyrri saga um
heilaáfall, stækkuð vinslri gátt og skertur samdráttur
í vinstri slegli áhættuþættir fyrir segareki hjá sjúkling-
um með gáttatif (3). Hjá þeim sem hafa gáttatif sem
er ekki tengt lokusjúkdómi er áhættan aukin allt að
fimm til tífalt miðað við þá sem eru í sínustakti eftir
því hvaða áhættuþættir segareks eru til staðar. Hættan
á heilaáfalli er sambærileg hjá sjúklingum með lang-
vinnt gáttatif og gáttatif í köstum (paroxysmal atrial
fibrillation) (3,4)
Fjölmargar rannsóknir á undanförnum áratug
hafa sýnt ávinning af því að meðhöndla sjúklinga
með gáttatif og einhvern áhættuþátt fyrir segareki
með warfaríni (5). Þannig minnkar warfarín þar sem
stefnt er að INR gildi (International Normalized
Ratio) milli 2,0 og 3,0 áhættuna á segareki um allt að
62%. Ýmislegt bendir þó til að slík meðferð sé van-
nýtt (6,7).
í nýlegri grein kom fram að um 17% þeirra sem
greindust með heilaáfall í Olmstead sýslu í Minnesota
í Bandaríkjunum höfði fyrri sögu um gáttatif (8).
Þetta er hliðstæll gögnum frá Framingham rannsókn-
inni þar sem 15% heilaáfallssjúklinga höfðu sögu um
gáttatif (1). í báðum tilfellum jókst hlutfall gáttatifs
hjá heilaáfallsjúklingum með vaxandi aldri. Þetta er
því ekki síst vá þeirra sem eldri eru.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
algengi gáttatifs hjá íslenskum sjúklingum með heila-
áföll og hvernig var staðið að blóðþynningu hjá þeim
sem höfðu þekkt gáttatif fyrir áfallið.
Efniviður og aðferðir
Gögnum fyrir þessa rannsókn var aflað á afturskyggn-
an hátt úr sjúkraskrám. Við leit að sjúklingum með
heilablóðföll var stuðst við upplýsingar úr Heila-
blóðfallskrá. Sú skrá var unnin af Sigurlaugu Svein-
björnsdóttur og samstarfsmönnum en þar er að finna
upplýsingar um þá sjúklinga sem komu á Landspítala
vegna heilablæðingar, heiladreps eða skammvinnrar
blóðþurrðar í heila frá 1997. í þessari rannsókn var
gagnasöfnun takmörkuð við tímabilið 1. janúar 1997
til 31. desember 2000. Þeir sem höfðu heilablæðingu
voru ekki teknir með í rannsóknina.
Gögn þeirra sjúklinga sem jafnframt höfðu greinst
með gáttatif voru skoðuð sérstaklega. Kannað var
hvort gáttatif hafði verið greint fyrir eða við tilkoniu
heilaáfalls, eða þá við rannsóknir á sjúklingum eftir
heilaáfallið. Jafnframt var könnuð tilvist annarra
áhættuþátta heilaáfalls, þá sérstaklega háþrýstings,
sykursýki, blóðfituhækkunar (heildarkólesteról > 6,5)
og reykinga. Þá voru kannaðir áhættuþættir segareks
hjá sjúklingum með gáttatif.
Upplýsingar um notkun blóðþynningarlyfja (war-
farín, magnýls) við komu á sjúkrahús og við útskrift
voru skoðuð. INR gildi þeirra sjúklinga sem voru á
warfaríni var kannað sérstaklega með tilliti til þess
hvort blóðþynningin hafi verið fullnægjandi á þeim
tíma þegar þeir fengu heilaáfallið.
Vísindasiðanefnd Landspítala og Persónuvernd
veittu leyfi sitt fyrir framkvæmd þessarar rannsóknar.
Niðurstöður
Á rannsóknartímabilinu komu 918 sjúklingar á
Landspítala með heilaáfall vegna blóðþurrðar eða
með skammvinna blóðþurrð í heila (transient
ischemic attack). Af þeim reyndust 159 (17%) hafa
gáttatif sem var áður þekkt eða ýmist greindist við
komu eða við nánari rannsókn á sjúklingunum.
Þar af voru 87 (55%) karlar. Meðalaldur allra sem
höfðu gáttatif var 76,5 ár og voru alls 142 (89%) sjúk-
linganna 65 ára eða eldri (tafla I).
Tafla 1. Aldursdreifing sjúklinga meö gáttatif og heila- áfall.
Aldur Fjöldi (n=159) %
< 65 ára 17 11
65-74 ára 49 31
> 74 ára 93 58
Hjá 124 af 159 (78%) eða hjá 14% af öllum hópn-
um var gáttatif þekkt fyrir komu á sjúkrahús en hjá 35
(22%) greindist gáttatifið við eða eftir komu, ýmist
með hjartalínuriti eða við Holter síritun. Fjölmargir
höfðu jafnframt aðra áhættuþætti heilablóðfalls,
þannig hafði um helmingur sjúklinganna einnig
háþrýsting og sömuleiðis um helmingur reykingasögu
(tafla II). Tuttugu og átta (18%) sjúklingar létust í
spítalalegunni.
Alls 155 sjúklingar (97,5%) höfðu að minnsta
kosti einn annan áhættuþátt fyrir segareki í gáttatifi
(tafla III). Ef litið var framhjá aldri yfir 65 ára höfðu
562 Læknablaðið 2004/90