Læknablaðið - 15.07.2005, Blaðsíða 9

RITSTJÓRNARGREINAR
Rannsóknir benda til að veira af þeim stofni
sem hér um ræðir sé ónæm fyrir eldri inflúensulyfj-
um, en talið er að nýrri lyf kunni að vera virk gegn
þeim stofnum sem í umferð eru um þessar mundir.
Unnið er að þróun bóluefnis gegn inflúensu af
þessum stofni en fjöldaframleiðsla á þó langt í
land. WHO mælir ekki með því að stofna til birgða-
halds á bóluefni þar sem breytileiki veirunnar er
umtalsverður og kostnaður við slíkt birgðahald
afar mikill.
Áhyggjur manna af yfirvofandi heimsfaraldri
má annars vegar rekja til þess að um þessar mundir
eru næstunr 40 ár frá því að síðasti heimsfaraldur
reið yfir en það er óvenju langur tími milli slíkra
faraldra í sögulegu samhengi. Hins vegar má rekja
áhyggjurnar til hins þráláta fuglainflúensufaraldurs
í SA-Asíu sem geisar um þessar mundir og ekkert
lát virðist á. Tíminn vinnur þar gegn okkur. Hversu
víðtækur og mannskæður slíkur faraldur verður er
hins vegar ómögulegt að spá um, vegna fjölmargra
óvissuþátta eins og hvar faraldurinn muni brjótast
út, hversu öflug veiran verður sem honum veldur
og hvort hægt verði að koma við aðgerðum til að
draga úr líkum á smiti.
Hvernig á að bregðast við næsta heimsfaraldri?
Nauðsynlegt er að leggja eitthvert mat á hvaða
sjúkdómsbyrði slíkur faraldur kunni að leggja á
þjóðina. Ef gert er ráð fyrir vægasta og skæðasta
heimsfaraldri sem byggist á fyrri reynslu og þar
sem gert er ráð fyrir jafnri dreifingu smits í sam-
félaginu án marktækra sóttvarnaráðstafana gæti
eftirfarandi gerst: 73.000-146.000 manns veikjast,
læknisvitjanir verða 15.000-29.000, innlagnir á
sjúkrahús (og sjúkraskýli) verða 600-11.000 og
dauðsföll verða 200-4000. Gert er ráð fyrir að far-
aldurinn gangi yfir í einni bylgju á 8-12 vikum (9).
Af fjölda sjúklinga má ráða að mikið mun mæða
á heilbrigðisþjónustunni og ljóst er að spítalarnir
munu hvergi nærri geta annast alla þá sem veikjast.
Pví mun heilsugæslan og heimaþjónustan gegna
mikilvægu hlutverki við að sinna fólki í heima-
húsum.
Heilbrigðisráðherra hefur víðtækar heimildir
til að grípa til sóttvarnaráðstafana, svo sem ónæm-
isaðgerða, einangrunar smitaðra, sótthreinsunar,
afkvíunar byggðarlaga eða landsins alls, lokunar
skóla eða samkomubanns (10). Allt þetta verður
ekki gert nema með stuðningi almannavarna og
hjálparsamtaka sem þurfa að skipuleggja hjálpar-
starf í samvinnu við sóttvarnayfirvöld. Jafnframt
er mikilvægt að tryggja löggæslu, flutning á mat-
vælum, fjarskipti og orku- og vatnsdreifingu í
landinu.
Ríkisstjórnin hefur tekið þetta mál alvarlega
og skipaði hún nefnd undir forystu ráðuneytis-
stjóra heilbrigðis- og dómsmála í mars á þessu ári
til að meta ástandið. Hefur nefndin starfað síðan
og kallað til sín forsvarsmenn úr mörgum geirum
samfélagsins til að kynna hugsanlegan vanda sem
þjóðinni kann að stafa af heimsfaraldri inflúensu
og óskað eftir tillögum um viðbrögð.
Unnið hefur verið að því að byggja upp birgða-
hald með sértækum inflúensulyfjum svo og öðrum
mikilvægum lyfjum í landinu. Jafnframt hafa Norð-
urlöndin ákveðið að kanna möguleika á sameigin-
legri framleiðslu inflúensubóluefna gegn heimsfar-
aldri inllúensu. Meta þarf þörfina á hlífarmöskum
og öðrum hlífðarbúnaði. Þótt bætt hafi verið við
öndunarvélum í H ABL faraldrinum er þörf á aukn-
ingu á þeim. Hraða þarf uppbyggingu sértækra
upplýsingakerfa, svo sem bólusetningarskrár og
skrár um notkun sýklalyfja.
Mikið starf er framundan við að undirbúa við-
brögð við næsta heimsfaraldri inflúensu og þessum
undirbúningi verður ekki lokið með einni viða-
mikilli skýrslu. Endurskoða þarl' alla þætti málsins
með jöfnu millibili og æfa viðbrögð.
Búast má við því að viðbrögð almennings og
jafnvel heilbrigðisstarfsfólks við drepsóttum verði
með öðrum hætti en við afleiðingum hefðbundinna
náttúruhamfara. Öll erum við tilbúin að hjálpa
slösuðum og þeim sem hafa misst eigur sínar vegna
slíkra hamfara en hvernig sinnum við sýktu fólki
sem okkur getur stafað bein ógn af?
Heimildir
1. Osterholm MT. Preparing for the next pandemic. N Engl J
Med 2005; 352:1839-42.
2. www.landlaeknir.is/templatel.asp?pageid=202
3. Johnson NP, Mueller J. Updating the account lobal mortality
of the 1918-1920 “Spanish” influenza pandemic. Bull Hist Med
2002; 76:105-15.
4. Webster RG, Bean WJ. Evolution and Ecology of Influenza
Viruses; Interspecies Transmission. In: Textbook of Influenza.
Eds. Nicholson KG, Webster RG, Hay AJ. Blackwell Science
Ltd, London 1998:109-19.
5. www.who.int/csr/disease/influenza/h2n2_2005_04_15/en/
6. Briem H. Illkynja fuglainflúensa og áhrif hennar á menn.
Læknablaðið 2004; 90:291-2.
7. www. who.int/csr/disease/avianjnfluenza/country/cases_table_
2005_06_17/en/index.html
8. WHO Inter-country Consultation Influenza A/H5N1 in
Humans in Asia Manila May 6th-7th 2005.
9. Drög að viðbragðsáætlun við heimsfaraldri inflúensu. Sótt-
varnalæknir, júní 2005.
lO.Sóttvarnalög nr. 19/1997; 2. mgr. 12. gr.
Læknablaðið 2005/91 577