Læknablaðið - 15.07.2005, Blaðsíða 51

UMRÆÐA & FRETTIR / HUGÐAREFNI
Öðru máli gegnir með Snorralaug. Hún er alveg
eins og hún var fyrir 800 árum. Sagan segir að
Snorra hafi þótt gott að sitja í lauginni. „Þat var eitt
kveld, er Snorri sat í laugu, at talat var um höfð-
ingja. Sögðu menn at þá var engi höfðingi slrkur sem
Snorri...“. „Sturla Bárðarson hafði haldið vörð yfir
lauginni, ok leiddi hann Snorra heim...”. Þá hefur
Snorri verið haltur. Ári seinna var hann á Alþingi.
„Snorri tók ámusótt um þingit ok mátti hann ekki
ganga“ (19). Hann hefur líklega haft þvagsýrugigt.
Snorri var veisluglaður höfðingi sem hélt dýrlegar
veislur og „jóladrykki eftir norrænum sið“, og hann
var kvennamaður mikill. Slíkir menn fá Podagra.
Sturla Sighvatsson sat í Reykjalaug í Miðfirði
þegar honum bárust tíðindi úr Sauðafellsför
Vatnsfirðinga sem sótlust eftir lífi hans. Þeir rændu
bæinn og drápu fjölda manns og ógnuðu Sólveigu
húsfreyju sem lá á sæng. „Sturla spurði, hvort þeir
gerðu ekki Sólveigu. Þeir sögðu hana heila. Síðan
spurði hann einskis (19).“ Þetta er kjarnyrt og
fögur ástarjátning. Gamla laugin er horfin.
Úr Þorgilssögu skarða tek ég þessa fróðlegu og
skemmtilegu frásögn:
Þat var einn dag, er Þorgils reiðtil Lýsuhválslaugar
at skemmta sér ok fylgdarmenn hans með
honum. Þar bjó Vestarr Torfason. Jóreiður var
kona hans, hon var væn. Þeir Þorgils stigu af baki
við sundlaug. Jóreiður var þar fyrir ok þó klæði.
Þorgils tók í hönd henni ok glensaði við hana.
Bónda hennar mislíkaði og greip til vopna og lá við
vígaferlum (19).
Lýsuhólslaug hefur verið mikil laug úr því hún
var sundlaug, þvottalaug og samkomustaður sveit-
arinnar. Hún er nú löngu horfin en heita vatnið
sem er ölkelduvatn rennur í skólasundlaugina.
Sturlunga nefnir þrjár laugar í sambandi við
Örlygsstaðabardaga: Sighvatur og Sturla hittust
við Vallalaug og Gissur og Kolbeinn lágu með
herinn við Skíðastaða- og Reykjalaug í Tungusveit
fyrir bardagann (19).
Þess er og getið að maður var veginn við
Barðslaug í Fljótum (19).
Sveinn Pálsson lýsir þessum laugum á ferð sinni
1792:
rétt fyrir austan kirkjuna á Reykjum er köld upp-
spretta, sem hefur verið löguð fyrir baðtjörn. Er
hægt að hita vatnið í henni að viljð hvers og eins
með því að hleypa í hana vatni úr heitum lauga-
læk, sem rennur fram hjá henni. Spottakorn fyrir
sunnan Reyki er hin fagra Steinsstaðalaug, sem
er ekki heitari en svo að þægilegt er að þvo í
henni. Þess vegna hefur verið gert þar þvotta- og
þófarastæði fyrir hérumbil alla sveitina (þófara-
bálkur). Skíðastaðalaug er lík Steinsstaðalaug
(2).
Vindheimalaug var höggvin í klöpp og hægt að Vígðalaug áLaugarvatni.
tæma hana eftir vild (2).
Hjá bænum Reykjavöllum er fallega hlaðin laug
sem margir telja heilsulind (2).
Hjá Reykjunt á Reykjaströnd sá Kaalund litla
steinlagða baðlaug „Grettisker" (20).
Fleiri laugar eru í Skagafirði sent mér er ekki
kunnugt að sögur fari af.
Jón Kærnested, frumkvöðull sundkennslu á
Islandi, kenndi sund í Reykjalaug eða Steinsstaða-
laug árið 1822. Kristmundur Bjarnason, fræði-
ntaður í Sjávarborg, telur að hann hafi kennt þar
Fjölnismönnum að synda. „Margt bendir til þess, að
áhugi Fjölnismanna á sundiðkuninni megi rekja til
sundkennslu Jóns Kærnesteds við Steinsstaðalaug
vordagana 1822." Þetta var þó ekki fyrsta sund-
kennsla í Skagafirði, því að kennt var „fornmanna-
sund“ við Reykjalaug á Reykjaströnd á fyrrihluta
18. aldar (21).
Fornritin lýsa ekki laugunum sjálfum, bara at-
burðum og athöfnum í og við laugar.
Fyrstur til að lýsa íslenskum laugunt er Dithmar
Blefken sem var hér á landi 1563. Hann ritar í bók
sína Islandia:
Á stað þeim á ströndinni sem heitir Turlocks-
haven, eru tvær uppspretlur, ólíks eðlis, önnur
heit og hin köld. Er vatn leitt úr þeim í baðlaug
eina og blandað svo að hæfilegt sé. Er afar heil-
næmt að baða sig þar (22).
Ekki er vitað hver laugin er. En tvær laugar sem ég
hef ekki enn minnst á voru þekktar á fyrri öldum
og voru þessa eðlis.
Laugarneslaug er fyrst lýst í Ferðabók Eggerts
og Bjarna:
Hverinn, sem heita vatnið rennur frá, er all-
vatnsmikill og sjóðandi heitur... Baðlaugin er
allstór og djúp. Heiti lækurinn frá hvernum
rennur í hana, en einnig kalt vatn, sem tempr-
ar mjög hitann í lauginni ...einkum er laugin
sótt af farmönnum úr Hólminum og starfsfólki
Læknablaðið 2005/91 619