Læknablaðið - 15.07.2005, Blaðsíða 14

FRÆÐIGREINAR / D-VITAMINBUSKAPUR BARNA
Tafla 1. D-vítamíninnihald í 100 g afvöldum fæðutegund- um (5).
Mg/100 g
Soðin lúða 22
Marineruð síld 11,5
D-vítamínbætt smjörlíki 7,5
Mjólk ætluö ungbörnum 1,2
frá 6 mánaða aldri
D-vitamínbætt léttmjólk 0,5
Þorskalýsi 18,4 pg 110 ml
Þorskalýsisperlur 6 pg i 4 perlum
leiðingar D-vítamínskorts eru beinkröm í börnum
og beinmeyra í fullorðnum (2).
Afar fáar fæðutegundir gefa D-vítamín í ein-
hverju magni en lýsi og feitur fiskur eru bestu
D-vítamíngjafarnir, smjörlíki og D-vílamínbætt
mjólk gefa einnig nokkuð magn D-vítamíns (4,5).
Tafla I sýnir D-vítamínmagn í völdum fæðuteg-
undum. Samkvæmt niðurstöðum landskönnunar
á mataræði fullorðinna Islendinga frá árinu 2002
var meðalinntaka allra þátttakenda á D-vítamíni
6,0 |ig/dag (6). Ekki var unnt að skoða dreifingu
D-vítamíninntöku í landskönnun, en miðað við
fyrri könnun frá 1990 verður að teljast líklegt að
ákveðinn hluti þjóðarinnar neyti mjög lítils magns
af D-vítamíni (7).
Ráðlagður dagsskammtur (RDS) er það magn
næringarefnis sem fullnægir þörfum alls þorra ein-
staklinga sem ráðleggingin nær til. Pað magn sem
þarf til að hindra skort er skilgreint sem þörf eða
lágmarksinntaka. Lágmarksinntaka fyrir D-víta-
míninntöku hefur verið sett við 2,5 gg/dag (2), en
neysla undir þeim mörkum yfir langt tímabil eykur
líkur á skortseinkennum. RDS og gildi fyrir lág-
marksinntöku má nota til að meta inntöku út frá
neyslukönnunum.
Rannsóknastofa í næringarfræði (RIN) sérhæfir
sig í rannsóknum á börnum og er eini staðurinn
hérlendis þar sem rannsóknir á mataræði barna
fara fram. I þessari grein koma fram upplýsingar
sem unnar eru úr þremur mismunandi rannsóknum
á vegum RÍN; Rannsókn á mataræði ungbarna frá
1998 (8), rannsókn á mataræði tveggja ára barna
frá 2000 (9) og rannsókn á mataræði sex ára barna
frá 2003 (10). Markmiö rannsóknarinnar sem
greint er frá í þessari grein var að rannsaka D-víta-
mínneyslu ungra íslenskra barna. Rannsóknirnar
voru á sínum tíma allar samþykktar af viðeigandi
siðanefndum og tölvunefnd.
Efniviður og aðferðir
Þátttakendur
Matarœði íslenskra ungbarna
Handahófsúrtak 180 heilbrigðra nýbura var tekið
við fæðingu á fjórum fæðingardeildum, Reykjavík,
Akureyri, ísafirði og Selfossi, frá apríl 1995 til
mars 1996. Greint hefur verið frá skilyrðum fyrir
þátttöku annars staðar (8). Þátttaka rannsókn-
arhóps var 77%, eða 138 ungbörn af 180 ungbarna
úrlaki. Af 138 þátttakendum hættu 11 meðan á
rannsókn stóð, eða 8%. Rannsóknin á mataræði
ungbarna stóð í eitt ár og var upplýsingum safnað
mánaðarlega. Samsvörun þýðis og þátttakenda
í rannsókninni hvað varðar dreifingu fæðinga á
landinu var mjög góð (8).
Matarœði tveggja ára íslendinga
Þátttakendur voru valdir af handahófi úr þjóðskrá
og voru börnin fædd frá október 1995 til desember
1996 (9). Af 140 börnum (foreldrum) sem boðin
var þátttaka, samþykktu 70% (n=95) þátttöku,
þrír voru útilokaðir vegna ófullnægjandi skráning-
ar og ein skráning komst ekki til skila.
Matarœði sex ára lslendinga
Börnin í sex ára rannsókninni voru þau sömu
og tóku þátt í fyrri rannsóknunum tveimur (11).
Þátttaka í þriggja daga skráningu á fæðuinntöku
var 71%, sex voru útilokaðir vegna ófullnægjandi
skráningar og ein skráning komst ekki til skila.
Skráning á fæðuinntöku
I öllum rannsóknunum þremur var notuð vigtun
og skráning á neyslu. Matur var veginn á þar til
gerðum vogum (PHILIPS HR 2385, Austria)
og var foreldrum barnanna leiðbeint um notkun
voganna. Gagnasöfnun í rannsóknunum þremur
náði í öllum tilfellum yfir að minnsta kosti eitt
almanaksár.
I rannsókninni á mataræði ungbarna var neysla
vigtuð og skráð í tvo daga samfellt við tveggja,
fjögurra, sex, níu og tólf mánaða aldur. Til að fá
upplýsingar um magn brjóstamjólkur voru börnin
vegin fyrir og eftir brjóstagjöf (TANITA 1581,
Japan).
Tveggja daga skráning er talin fullnægjandi til
að meta meðalneyslu ungbarna þar sem breytileiki
í fæðuvenjum er mjög lítill á þessum aldri (12).
í rannsókn á mataræði tveggja ára barna og
rannsókn á mataræði sex ára barna var neysla
skráð á sama hátt í þrjá daga samfellt (tvo virka
daga og einn helgardag). í rannsókn á mataræði
tveggja ára barna var meðalaldur rannsóknarhóps-
ins 26,4 mánuðir og var aldur barnanna á bilinu
24,5 til 30,5 mánuðir. í rannsókn á mataræði sex
ára barna var meðalaldur rannsóknarhópsins við
skráningu 72,3 mánuðir og var aldur barnanna á
bilinu 70 til 77 mánuðir.
Foreldrum þátttakenda í öllum rannsóknunum
var leiðbeint um að skrá dagsetningu og tíma neyslu.
582 Læknablaðið 2005/91