Læknablaðið - 15.07.2005, Blaðsíða 53

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HUGÐAREFNI
staðfestir frásögn ensks ferðalangs á seinni hluta
19. aldar sem kom ríðandi frá Geysi allur lurkum
laminn, flýtti sér í baðið og hefur síðan ekki fundið
til gigtar (30). Eg tek svo undir með Sveini Pálssyni
sem fór í Þjórsárholtsbaðið fyrir 200 árum síðan:
Ef svo ágæl böð væru í Þýskslandi, mundu menn
kunna að nota þau og meta öðruvísi en hér á
okkar fátæka landi. (2)
A Sturlureykjum hafði staðið frá ómunatíð
lítill og að ytra útliti ómerkilegur húskofi, en
bjó þó yfir leyndum kostum. Kofi þessi var að
nokkru grafinn í jörð, og var gengið í hann eftir
steintröppum um lágar dyr. Þegar inn kom,var
þar þurrt hellugólf og veggir hlaðnir úr grjóti að
innan, en ytri hleðsla og þak úr torfi. En undir-
þessu hellugólfi kraumaði í litlu gufuauga frá
hvernum. Var því dúnheitt þar inni. Hús þetta
var nefnt „Baðhús". Var á því nokkur átrúnaður,
sem einskonar heilsuhæli í smáum stíl ... Lágu
þar oft gigtveikir menn og fengu sumir þeirra
góðan bata (6).
Þannig farast Kristleifi á Stóra-Kroppi orð. Annar
virtur fræðimaður, Kristian Kaalund, tók undir
þessi orð, en þá voru tvö rúm fyrir gigtarsjúklinga
í kofanum (20). Erlendur bóndi á Sturlu-Reykjum
virkjaði hverinn og leiddi gufuna inn í hús árið
1908 (6).
Hjá Stóra-Klofa á Landi var fyrrum þurrabað
sem nú er horfið. Heimildir eru fyrir því að þangað
liafi menn og konur sótt sér lækningu um langan
veg (31).
Þar sem ekki var jarðhiti gerðu menn bað-
stofur og góð lýsing er í Eyrbyggju á gufubaði því
er Víga-Styrr lét gera víkingunum og í Sturlungu
er víða getið um baðstofur, menn voru að ganga
til baðstofunnar eða að koma úr baðinu þegar
atburðir gerðust. Þrifnaður var mikill á söguöld.
Að lokum vitna ég til mesta fræðimanns á þessu
sviði, Skúla Guðjónssonar: „líkamshirðing manna
virðist hafa verið með ágætum á Norðurlöndum á
víkingaöld, gagnstætt því, sem síðar varð, á hinum
myrku miðöldum í Evrópu, er þvottar og böð voru
oft beinlínis bönnuð, og fólk gekk í sekk og ösku“
(32).
Biskupslaugin í Reykjum
Heimildir í Hjaltadal
1. Ólafsson E, Pálsson B. Feröabók. Pjóðhátíöarútgáfan. Reykja-
vík 1974.
2. Pálsson S. Ferðabók. Reykjavík 1945.
3. Thoroddsen Þ. De varme kilder paa Island. Kaupmannahöfn
1910.
4. Pálmason G. Jarðhitabók. Reykjavík 2005.
5. Landnámabók. Helgafell, Reykjavík 1948.
6. Þorsteinsson K. Úr byggðum Borgarfjarðar II. Reykjavík
1972.
7. Egilssaga Skallagrímssonar. Hið íslenzka fornritafélag, Reykja-
vík 1933.
8. Harðarson P. Skírnir, Reykjavík 1984.
9. Byock J. Skírnir, Reykjavík 1994.
10. Laxdæla saga. Hið íslenzka fornritafélag, Reykjavík 1934.
11. Grettis saga Ásmundarsonar. Hið íslenzka fornritafélag,
Reykjavík 1936.
12. Ljósvetninga saga. Hið íslenzka fornritafélag, Reykjavík 1940.
13. Víga-Glúms saga. Hið íslenzka fornritafélag, Reykjavík 1956.
14. Kjalnesinga saga. Hið íslenzka fornritafélag, Reykjavík 1959.
15. Sigurðsson F. Borgarfjarðarhérað. Árbók Ferðafélags íslands,
2004.
16. Hungurvaka. Biskupasögur I. íslendingasagnaútgáfan, Reykja-
vík 1948.
17. Jóhannesson Á. Bóndi, Reykjum í Hjaltadal: munnleg heimild
2005.
18. Biskupasögur II. íslendingasagnaútgáfan, Reykjavík 1948.
19. Sturlunga saga I og II. Sturlungaútgáfan, Reykjavík 1946.
20. Kaalund K. Bidrag til historisk-topographisk beskrivelse af
Island. Kaupmannahöfn 1877.
21. Guðjónsson SV. Manneldi og heilsufar í fornöld. Reykjavík
1949.
22. Blefken D. Islandia. Glöggt er gests augað. Reykjavík 1946.
23. Stephensen M. Klausturpósturinnl824; 7.
24. Henderson E. Ferðabók. Ferðalög 1814-1815. Reykjavik 1957.
25. Jónsson B. Árbók Hins íslenzka fornleifafélags 1894.
26. Jónasson J. íslenzkir þjóðhættir. Reykjavík 1934.
27. Einarsson O. íslandslýsing. Bókaútgáfa menningarsjóðs, Reykja-
vík 1971.
28. Árnadóttir Þ. Skútustaðaætt. Reykjavík 1951.
29. Pétursson G. Stutt lýsing á Mývatnssveit til leiðbeiningar fyrir
ferðamenn. Akureyri 1948.
30. Coles J. Summertravelling in Iceland. London 1882.
31. Sunnlenskar byggðir 5. Búnaðarsamband Suðurlands, 1987.
32. Bjarnason K. Saga Sauðárkróks. 1969-1973.
Læknabladið 2005/91 621