Læknablaðið - 15.03.2007, Blaðsíða 29

YFIRLITSGREIN / NÝRNASJÚKDÓMAR
Langvinnur
nýjar áherslur í
nýrnasjúkdómur —
greiningu og meðferð
Ólafur Skúli
Indriðason1
SÉRFRÆÐINGUR í
LYFLÆKNINGUM OG
NÝRNALÆKNINGUM
Ingunn
Þorsteinsdóttir2
SÉRFRÆÐINGUR í KLÍNÍSKRI
LÍFEFNAFRÆÐI
Runólfur
Pálsson1,3
SÉRFRÆÐINGUR í
LYFLÆKNINGUM OG
NÝRNALÆ KNINGUM
'Nýrnalækningar,
lyflækningasvið I, og
2rannsóknastofa í klínískri
lífefnafræði, Landspítala,
3læknadeild HÍ, Reykjavík,
ísland.
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Runólfur Pálsson,
nýrnalækningar
lyflækningasvið I, Landspítala
Hringbraut, 101 Reykjavík.
Sími 543 6461, gsm 824 5827,
fax 543 6467.
runolfur@landspitali. is
Lykilorð: langvinnur nýrna-
sjúkdómur, gaukulsíunarhraði,
kreatínín, kreatínínjöfnur,
MDRD-jafna, áhœtta á hjarta-
og œðasjúkdómum.
Ágrip
Nýgengi nýrnabilunar á lokastigi hefur aukist jafnt
og þétt um allan heim á undanförnum áratugum.
Því hafa augu manna beinst að því að greina lang-
vinnan nýrnasjúkdóm snemma svo draga megi úr
áþján og kostnaði sem fylgir lokastigsnýrnabilun.
Samkvæmt nýlegum leiðbeiningum er langvinnur
nýrnasjúkdómur skilgreindur sem gaukulsíun-
arhraði (GSH) undir 60 ml/mín./l,73 m2 og/eða
merki um skemmdir í nýrum samkvæmt þvag- eða
myndgreiningarrannsóknum, í að minnsta kosti
þrjá mánuði. Jafnframt er langvinnum nýrnasjúk-
dómi skipt í fimm stig eftir starfshæfni nýrna, frá
stigi 1 sem er skilgreint sem eðlilegur GSH eða yfir
90 ml/mín./l,73 m2, og upp í stig 5, þegar GSH er
kominn niður fyrir 15 ml/mín./l,73 m2 en það telst
vera lokstigsnýrnabilun. Gaukulsíunarhraða er
hægt að mæla beint en mun hentugra er að reikna
hann út frá kreatíníni í sermi með því að nota jöfn-
ur sem hafa reynst vera nokkuð áreiðanlegar. Hins
vegar er kreatínín í sermi eitt sér frekar ónákvæm-
ur mælikvarði á nýrnastarfsemi. Faraldsfræðilegar
rannsóknir sem byggja á framangreindri skilgrein-
ingu hafa sýnt að tíðni langvinns nýrnasjúkdóms
er 5-10% á Vesturlöndum og er því víða farið að
líta á hann sem lýðheilsuvandamál. Einnig hefur
verið sýnt fram á að langvinnum nýrnasjúkdómi
fylgir aukin hætta á hjarta- og æðasjúkdómum. Á
þessu ári mun rannsóknastofa í klínískri lífefna-
fræði á Landspítala hefja þá nýbreytni að gefa upp
reiknaðan GSH ásamt kreatíníngildum. Mikilvægt
er að læknar kynni sér gildi reiknaðs GSH og nýti
hann við dagleg störf. Þannig verður greining og
meðferð sjúklinga með langvinnan nýrnasjúkdóm
markvissari og verður vonandi hægt að koma í
veg fyrir að sjúkdómurinn þróist yfir í lokastigs-
nýrnabilun auk þess að draga úr hættu á hjarta- og
æðasjúkdómum.
Inngangur
Á undanförnum áratugum hefur orðið gífurleg
fjölgun einstaklinga sem gangast undir lífsnauð-
synlega meðferð vegna nýrnabilunar á lokastigi,
ýmist með skilun eða ígræðslu á nýra. Það stafar
ENGLISH SUMMARY
Indriðason ÓS, Þorsteinsdóttir I, Pálsson R
Advances in detection, evaluation and management of chronic kidney disease
Læknablaðið 2007; 93: 201-7
The incidence of end-stage kidney failure has increased
dramatically world-wide in recent decades. It is a
disorder that carries high mortality and morbidity and its
treatment is expensive. Increased emphasis has been
placed on early detection in recent years in the hope
that it may lead to preventive strategies. However, these
efforts have been hampered by ambiguous disease
definitions. Recent guidelines have defined chronic
kidney disease (CKD) as glomerular filtration rate (GFR)
less than 60 ml/min/1.73 m2 and/or evidence of kidney
damage by laboratory or imaging studies, of more than 3
months duration. Chronic kidney disease is divided into 5
stages based on renal function, where stage 1 is defined
as normal GFR or above 90 ml/min/1.73 m2, and stage
5 as GFR below 15 ml/min/1.73 m2 which is consistent
with end-stage kidney failure. The GFR can be measured
directly but more conveniently it is calculated based on
serum creatinine using formulas that have been shown to
be fairly accurate. Epidemiological studies employing the
new definition have shown that the prevalence of CKD
is 5-10% in Western countries, leading to its recognition
as a major public health problem. It has also been
demonstrated that CKD is associated with increased
cardiovascular risk. This year the Clinical Biochemistry
Laboratory at Landspitali Unversity Hospital will begin
reporting the estimated GFR along with the serum
creatinine values. It is important that lcelandic physicians
learn to use the estimated GFR in their daily practice
to make the diagnosis and staging of CKD more
effective. Hopefully this will lead to earlier detection and
institution of therapy that may retard the development
of end-stage kidney failure and decrease the associated
cardiovascular risk.
Keywords: chronic kidney disease, glomerular filtration rate,
creatinine, creatinine-basid equations, MDRD equation,
cardiovascular risk.
Correspondence: Runólfur Pálsson, runolfur@landspitali.is
Læknablaðið 2007/93 201