Læknablaðið - 15.03.2007, Blaðsíða 7

RIT8TJÓRNAR
Öryggi sjúklinga í heilbrigðis-
þjónustu á Islandi
„íslensk heilbrigðisþjónusta er með því besta sem
til þekkist“, og önnur hliðstæð ummæli er það sem
allir vilja helst heyra þegar heilbrigðisþjónustu hér
á landi ber á góma.
Fagfólk og stjórnendur heilbrigðisþjónustunnar
svo og almenningur gengur út frá því að þjónustan
sé góð og jafnframt sjálfkrafa örugg. Þess vegna
brá öllum í brún þegar skýrsla Institute of Medicine
(IOM), To Err is Human var birt árið 1999. í þeirri
skýrslu kom fram að ætla mætti að 44.000-98.000
einstaklingar í Bandaríkjunum létu lífið árlega
af völdum óvæntra skaða eða atvika sem urðu
við meðferð á sjúkrahúsum í Bandaríkjunum (1).
Fyrstu viðbrögðin voru skiljanlega undrun en
einnig vantrú á að þetta ætti við rök að styðjast.
A þeim tíma sem liðinn er frá birtingu þessar
skýrslu hafa augu fólks opnast fyrir þessum stað-
reyndum því Danmörk, Bretland, Astralía og Nýja
Sjáland hafa beitt sömu aðferðafræði og notuð
var við rannsókn IOM og komist að hliðstæðum
niðurstöðum (2, 3). Þannig er nú almennt talið að
eitthvað fari úrskeiðis við meðferð tíunda hvers
sjúklings sem kemur á sjúkrahús (3).
Læknisfræðileg fagtímarit fjalla sífellt meira um
öryggi innan heilbrigðisþjónustunnar. I marsmán-
uði árið 2000 og fjallaði BMJ eingöngu um hvernig
draga mætti úr því að eitthvað færi úrskeiðis við
meðferð sjúklinga og hvernig auka mætti öryggi
innan heilbrigðisþjónustunnar.
Landlæknir Breta sir Liam Donaldson hefur
sagt þegar hann fjallar um öryggi heilbrigðisþjón-
ustu að fimm hættulegustu orð sem heilbrigð-
isstarfmaður getur látið sér um munn fara séu:
“Þetta gæti ekki skeð hér”. Með því sé starfsmað-
urinn að gefa til kynna að hann geri sér ekki grein
fyrir hversu flókið og hættulegt vinnuumhverfi
heilbrigðisþjónustunnar getur verið (3).
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin, WHO,
hefur hrint af stað umfangsmiklu verkefni
sem nefnt er: World Alliance for Patient Safety.
Framkvæmdaáætlun verkefnisins er í tíu liðum
og er þar tekið á veigamestu þáttum er lúta að
öryggi heilbrigðisþjónustunnar (4). Þar er meðal
annars lögð áhersla á spítalasýkingar, öryggi
skurðaðgerða og nauðsyn rannsókna sem tengjast
öryggi meðferðar. Mikil áhersla er lögð á aðkomu
sjúklinga að öllu er varðar öryggi við meðferð
þeirra. Skráning og úrvinnsla atvika þegar eitt-
hvað fer úrskeiðis er ein af megináherslunum í
framkvæmdaáætluninni þar sem það er talið geta
dregið verulega úr því að hliðstæð atvik endurtaki
sig eða að sjúklingur hljóti skaða af því þótt eitt-
hvað misfarist.
En hvernig höfum við íslenskir læknar brugðist
við niðurstöðum fyrrgreindra rannsókna og tilmæl-
um sem beint hefur verið til okkar varðandi þessa
þætti? Umræða um öryggi innan faghópsins hefur
ekki verið fyrirferðamikil eða áberandi. Það er eins
margir gangi enn út frá því að þær staðreyndir sem
fram koma í erlendum rannsóknum eigi ekki við
hér á landi. Betur ef svo væri. En úr því fæst von-
andi skorið í rannsókn sem Landlæknisembættið
er nú að hefjast handa við um tíðni óvæntra skaða
á sjúkrahúsum hér á landi.
Vissulega eru merki um aukinn áhuga og
skilning margra aðila á þessu viðfangsefni, það
er að auka öryggi innan heilbrigðisþjónustunnar.
Landlæknisembættið hefur til að mynda gefið
út fjöldan allan af klíniskum leiðbeiningum og
heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra undirrit-
aði fyrir stuttu samkomulag um þátttöku íslands
í fjölþjóðlegu verkefni sem nefnist Hreinlœti
og örugg heilbrigðisþjónusta haldast í hendur.
Heilbrigðisyfirvöld eru að marka megináherslur
til að efla gæði og öryggi í heilbrigðisþjónustu og
nú þegar þetta er skrifað er að ljúka sérstakri ör-
yggisviku á Landspítala. Tilgangurinn er að efla
umræður um viðhorf og menningu í tengslum við
gæði og öryggi þjónustunnar.
Ég hvet lækna til að taka höndum saman við
að leita allra leiða til að draga úr óvæntum skaða
og auka öryggi innan heilbrigðisþjónustunnar (5).
Það er fagleg skylda íslenskra lækna að vera í for-
ystu í þessum málum.
Heimildir
1) Kohn LT, ed, Corrigan JM, ed, Donaldson M, ed. To Err Is
Human: Building a Safer Health System. Institute of Medicine,
Washington DC 1999.
2) Leape LL. Institute of Medicine. Medical Error Figures Are
Not Exaggerated. JAMA 2000; 284:95-7.
3) National Patient Safety Agency. Delivering Patient Safety:
www.deliveringpatientsafety.com TVC Films Ltd; 2006
4) WHO. World Alliance for Patient Safety. www. who.int/
patientsafety. 2006
5) Pronovost PJ, Nolan T, Zeger S, Miller M, Rubin H. How can
clinicians measure safety and quality in acute care? Lancet
2004; 363:1061-7.
6 R E I N A R
Leifur Bárðarson
Patient safety in Iceland
Leifur Bardarson, M.D.
Chief Medical Doctor,
Depatment of Quality
Assurance
Landspitali University
Hospital.
Höfundur er
barnaskurðlæknir
og starfar á deilda gæðamála
og innri endurskoðunar
Landspítala.
Læknablaðið 2007/93 179