Læknablaðið - 15.03.2007, Blaðsíða 12

FRÆÐIGREINAR /ÁFENGI
Tafla 1. Yfirlit um gögn rannsóknarinnar.
Árgangar 1987 og 1988, allt landið Strákar Stelpur Samtals
Þýði 1. desember 2002 skv. Hagstofu íslands 4606 4201 8806
Þátttakendur í ESPAD í mars 2003 3604 3364 6968
Komur á slysa- og bráöadeiid LSH 2002 727 447 1174
Einstaklingar á slysa- og bráðadeild LSH 2002 592 374 966
Árgangar 1987 og 1988, höfuðborgarsvæðið1' Strákar Stelpur Samtals
Þýði 1. desember 2002 skv. Hagstofu íslands 2694 2476 5170
Þátttakendur í ESPAD í mars 2003 2046 1940 3986
Komur á slysa- og bráðadeild LSH 2002 671 413 1.084
Einstaklingar á slysa- og bráðadeild LSH 2002 538 342 880
1) Póstnúmer 101-150.170, 200, 201, 203, 210, 220, 221, 225, 270.
fólki og stjórnmálamönnum talsverðum áhyggjum,
enda getur hún haft margvísleg líkamleg, sálræn og
félagsleg vandamál í för með sér. Áfengisneysla á
stóranþáttíþremur helstu dánarorsökum unglinga
á Vesturlöndum; ofbeldi, sjálfsvígum og slysum af
völdum vélknúinna ökutækja (4). Á árunum 1986-
1995 létust 494 Islendingar af völdum áfengis- eða
fíkniefnaneyslu, þar af voru 37 ungmenni, 19 ára
eða yngri (5).
Áfengisneysla spáir allvel fyrir um líkurnar
á því að unglingar lendi í slysum (6), verði fórn-
arlömb ofbeldis (7, 8) eða geri tilraunir til sjálfs-
víga (9,10). Slík neysla eykur jafnframt líkurnar á
því að þeir beiti aðra ofbeldi (11). Áfengisneysla
eykur enn fremur líkurnar á ýmsum vandamálum
síðar á lífsleiðinni, svo sem líffæraskaða (12),
áfengissýki (13,14) og neyslu ólöglegra vímuefna
(15,16). Þannig virðist áfengisdrykkja fyrir 13 ára
aldur til dæmis spá fyrir um neyslu ólöglegra vímu-
efna síðar á unglingsárum (17). Það er því ljóst að
áfengisneysla er umfangsmikið og alvarlegt heil-
brigðisvandamál meðal íslenskra unglinga sem
nauðsynlegt er að gefa nánar gætur.
Alvarlegar eitranir og slys af völdum áfeng-
isneyslu koma í mörgum tilvikum fram á slysa- og
bráðamóttökum sjúkrahúsa. Skráningar sjúkra-
húsanna á ölvunarástandi ungmenna sem þangað
leita aðstoðar veita því mikilvægar upplýsingar um
útbreiðslu slíkra vandamála í þjóðfélaginu.
I þessari rannsókn eru niðurstöður spurninga-
listakönnunar meðal 14-16 ára unglinga á höfuð-
borgarsvæðinu bornar saman við skráðar komur
einstaklinga úr sama hópi á slysa- og bráðadeild
Landspítala. Með þessum samanburði má meta (1)
hvort unglingar veiti áreiðanlegar upplýsingar um
atburði á borð við komur á slysadeild og (2) hvort
skráning slysadeildar á komum unglinga undir
áhrifum áfengis sé í samræmi við svör ungling-
anna sjálfra. Með þessum samanburði má meta
áreiðanleika þessara tveggja gagnagrunna og þátt
áfengis í komum unglinga á slysa- og bráðadeild
Landspítala.
Aðferðir og gögn
Upplýsingar um komur unglinga á slysa- og bráða-
deild (SBD) Landspítala Fossvogi eru fengnar úr
gagnagrunni Landspítala. Allar komur á SBD eru
skráðar af móttökuritara eða hjúkrunarfræðingi í
NOMESCO gagnagrunn um ytri orsakir áverka
(18), sem gefur möguleika á skráningu umfangs-
mikilla bakgrunnsupplýsinga, þar á meðal ástæðu
komu, ástand við komu og hvort sjúklingur sé
undir áhrifum áfengis eða annarra vímuefna. Eftir
viðtal og skoðun læknis er saga og skoðun sjúk-
lings skráð í sjúkraskrárgagnagrunn Landspítala.
Læknabréf er yfirfarið og samþykkt af lækni.
Skráning í NOMESCO er yfirfarin og leiðrétt í
samræmi við læknabréf og bráðasjúkraskrár.
Þessi rannsókn byggir á opinberum tíðnitöflum
úr NOMESCO gagnagrunninum vegna barna
fæddra 1987 og 1988 en ekki trúnaðarupplýsingum
um tiltekna einstaklinga úr sjúkraskrá. Eins og sjá
má af töflu I voru á árinu 2002 skráðar alls 1174
kornur 966 barna fæddra árin 1987 og 1988. Þar af
voru 880 börn með lögheimili á höfuðborgarsvæð-
inu.
Evrópska vímuefnarannsóknin (European
School Survey Project on Alcohol and Other
Drugs, ESPAD) er helsta uppspretta upplýsinga
um neyslu evrópskra unglinga á áfengi, tóbaki og
ólöglegum vímuefnum. Rannsóknin hefur þrisvar
sinnum verið lögð fyrir skólanema í flestum lönd-
um Evrópu (1,19, 20) og ísland hefur tekið þátt í
henni í öll þrjú skiptin. Staðlaðir spurningalistar
ESPAD voru lagðir fyrir alla nemendur í 10. bekk
á Islandi sem mættir voru í skólann á fyrirlagn-
ardegi í mars árin 1995, 1999 og 2003. Kennarar
lögðu spurningalistann fyrir nemendur sína, en
þeir innsigluðu svör sín í ómerkt umslög að útfyll-
ingu lokinni. Sýnt hefur verið fram á að þessi þátt-
taka kennaranna í fyrirlögn hefur ekki marktæk
áhrif á svör nemenda (21).
Árið 2003 var ESPAD spurningalistinn lagður
fyrir alla nemendur í 9. og 10. bekk (3). Því er um
þýðisrannsókn að ræða fremur en úrtaksrann-
sókn í eiginlegum skilningi. Tekið er tillit til þess
í útreikningi öryggisbila (confidence intervals)
umhverfis hlutföll í úrtakinu með leiðréttingu
fyrir endanlegt þýði (finite population correction)
samkvæmt eftirfarandi formúlu þar sem þar sem p
er hlutfall, N er fjöldi í þýði og n er fjöldi í úrtaki
(22).
Allir grunnskólar landsins samþykktu að taka
þátt í rannsókninni, en þrír litlir skólar heltust
úr lestinni við fyrirlögn. Nær allir nemendur sem
184 Læknablaðið 2007/93