Læknablaðið - 15.03.2007, Blaðsíða 91

HUGLEIÐING HÖFUNDAR / LÆKNISLEIKUR
Læknisleikur
Mér verður stundum hugsað til sögu af gömlum
félaga mínum Jóni Thoroddsen, syni þeirra Drífu
heitinnar Viðar málara og rithöfundar og Skúla
heitins Thoroddsens sem var læknir. Jón svar-
aði stundum í heimilissímann sem krakki eins og
gengur og stundum voru það sjúklingar að leita
ráða hjá lækninum sínum, en líf Skúla á þessum
árum var ein samfelld læknavakt. Fyrir kom að
Skúli var ekki heima en slík var trú sjúklinganna á
læknagenunum að þeir spurðu þá bara drenginn í
staðinn, sem svaraði vitaskuld eftir bestu getu - og
hefur kannski heyrt föður sinn gefa góð ráð og
leiðbeiningar í símanum.
Nema hvað: íslendingar mega helst ekki sjá
börn án þess að spyrja undir eins hvað þau œtli að
verða þegar þau verði stór, enda hefur bernskan
löngum verið talin hér á landi einhvers konar
limbó sem einstaklingar eru í á meðan þeir bíða
þess að verða eitthvað raunverulegt. Hann Nonni
litli átti gott svar við þessari eilífu spurningu: „Ætli
maður verði ekki bara læknir,“ sagði hann og dæsti
ögn mæðulega: „Maður kann hvort sem er ekkert
annað.“
Hann varð ekki læknir heldur heimspekingur
- sem er það fólk sem fæst við spurninguna um það
hver við erum - og kennari - sem er það fólk sem
fæst við það sem við kunnum.
I aðra röndina svaraði Nonni litli eins og hver
annar stoltur vörubílstjórasonur - ég ætla að verða
það sem pabbi er - en í hina röndina svarar hann
eins og einstaklingur sem hefur þegar verið út-
hlutað hlutskipti: maður kann hvort sem er ekkert
annað. Hvað kunni hann? Kannski kunni hann að
segja: Þú skalt bara reyna að halda kyrru fyrir og
ekki ofreyna þig. Kannski sagði hann: Þú verður
að taka lýsi... Og kannski sagði hann: Þú skalt
mœla stelpuna og ef hún er með yfir 37 þá er hún
með hita...
Ég er ekki viss um að hann hafi sagt: Gefðu
barninu eina teskeið af rauðu mixtúrunni en hitt
þykist ég nokkuð viss um að hann hefur verið að
leika sér. Það er nefnilega það sem börn kunna og
eiginlega ekkert annað. Vel heppnuð bernska er
samfelldur leikur og samfellt nám, því þetta tvennt
verður naumast slitið sundur hjá barni sem fær að
vera barn.
Hann var í læknisleik og þar með kunni hann að
vera læknir. Ef til vill hefur hann kunnað nokkrar
einfaldar setningar sem hann hefur heyrt pabba
sinn segja við fólk og hann hefur kunnað að segja
þær með þeirri traustvekjandi mýkt í málrómnum
sem allir góðir læknar hafa til að bera. Hann hefur
meira að segja jafnvel hugsanlega kunnað að segja
hugsi mmmhmm eins djúpum rómi og hann gat
á meðan sjúklingurinn rakti raunir sínar. Og þar
með var hann læknir.
Mér verður stundum hugsað til þessarar sögu.
Mér varð til dæmis hugsað til hennar nýlega
þegar ég horfði á helsta fréttaauka landsmanna,
Kastljósið, þar sem Trausti Valdimarsson, sér-
fræðingur í meltingarsjúkdómum, mátti rökræða
stólpípur við Jónínu Benediktsdóttur íþróttakenn-
ara, eins og þau væru jafningjar í þekkingu á öllum
hlykkjum og útskotum meltingarvegarins og jafn
bær til umferðarstjórnunar þar,og hún vissijafnvel
eitt og annað um þetta sem honum væri hulið. Nú
hafa Islendingar löngum vitað fátt skemmtiiegra
en gamansögur um verkfræðinga sem vissu ekki
eitthvað um eitthvað brúarstæði sem bóndinn á
bænum vissi af reynslu sinni og því fræga brjóstviti
sem þjóðin virðist almennt telja að hún hafi til að
bera umfram aðra og veiti henni djúpa innsýn í
ótrúlegustu fræði: íslendingar hafa takmarkalausa
trú á nánast guðlegu innsæi sínu gagnvart ótrúleg-
ustu verkefnum, en samt eru því takmörk sett
hvað þeir telja sig ráða við. Það er til dæmis lítið
um sjálfboðaliða í flugumferðastjórn. Við sjáum
sjaldan menntaða flugumferðastjóra rökræða um
fag sitt við fólk úti í bæ sem telur sig vita betur
hvernig beri að haga umferðarstjórn háloftanna.
En fólkið langar hins vegar í læknisleik. Þegar
kemur að læknisfræðinni eru furðu margir ekki
vaxnir upp úr hlutverkjaleikjunum.
Stólpípuráðleggingar íþróttakennara sem blæs
á allt sem sérfræðingur í meltingarvegi og saur-
lifnaði þar hefur að segja eru bara eitt dæmi úr
langri sögu skottulækninga á Islandi. Af hverju
eru ómenntaðir sérfræðingar í sjúkdómum og lík-
amsstarfsemi hér á annarri hverri þúfu? Kannski
er það dulúðin sem löngum hefur umlukið lækn-
isfræði - galdralegar launhelgarnar sem læknar
nota til að aðskilja sig fákunnandi múgnum: lat-
ínutuldur, ólæsileg rithönd og hvítir sloppar...
Kannski er ómótstæðilegt að öðlast vald yfir
annarri manneskju með því að hlutast til um lík-
amsstarfsemi hennar... Kannski finnst okkur að
við hljótum að hafa vit á eigin líkama: ég hlýt að
vita að minnsta kosti jafn mikið um verkinn í mínu
eigin prívatbaki og einhver annar, þótt sá skreyti
sig og spjátri með einhverjum fínum gráðum ...
En í rauninni snýst þetta allt um tvær sagnir: að
vera og að kunna og samhengið þar á milli: maður
er það sem maður kann.
Þetta gleymist stundum.
Guðmundur
Andri Thorsson
Guðmundur Andri Thorsson
(1957) býr á Álftanesi.
Nam íslensku og
bókmenntafræði við HÍ.
Hann var blaðamaður og
bókmenntagagnrýnandi á
DV og Þjóðviljanum, ritstjóri
Tímarits Máls og menningar
1986-1989 og hjá Máli og
menningu 1989-2003. Hann
hefur rimsiramsað í RÚV sl.
þijá áratugi og skrifað pistla í
blöð og tímarit.
Fyrsta skáldsaga
Guðmundar Andra, Mín
káta angist, kom út 1988,
því næst komu út íslenski
draumurinn, íslandsförin og
Náðarkraftur 1996. Hann
hlaut Menningarverðlaun DV
fyrir íslenska drauminn 1991,
og tilnefningu til íslensku
bókmenntaverðlaunanna
fyrir íslenska drauminn
1991 og íslandsförina 1996.
- Guðmundur Andri er
söngvari í hljómsveitinni
Spöðunum sem gáfu út
diskinn Stundaglasaglaumur
fyrir síðustu jól, þeir unna
fortíðinni og syngja m.a.
um Gretti Ásmundsson,
rússajeppa viðreisnaráranna
og drykkinn Asna.
Læknablaðið 2007/93 263
Ljósmynd: Spessi.