Læknablaðið - 15.07.2009, Blaðsíða 55

UMRÆÐUR O G FRÉTTIR
SIÐFRÆÐIÁLITAMÁL
Skyldur lækna til að sinna
sjúklingum með svínaflenzu
Jón Snædal
jsnaedal@landspitali.is
Nýtt afbrigði af inflúenzu af stofni A (HlNl
afbrigði) hefur komið upp og virðist það hafa
fyrst borist frá svínum til manna í Mexíkó á
liðnum vetri og gengur því almennt undir heitinu
svínaflenzan. Það sem skilur þennan stofn frá
öðrum sem hafa borist frá dýrum í menn, svo sem
fuglaflenzan, er að hún smitast milli manna og
hefur því alla burði til að verða að heimsfaraldri.
Þetta afbrigði inflúenzunnar hefur ekki reynst
alvarlegt og flestir sem hafa tekið sóttina hafa
ekki veikst alvarlega og jafnað sig fljótt. Nokkur
dauðsföll hafa þó orðið meðal þeirra sem hafa
verið veikir fyrir og því fyllsta ástæða til árvekni.
Það sem eykur á áhyggjur manna er hvað sagan
segir okkur. Nokkrir faraldrar nýrra stofna
inflúenzu hafa byrjað sem væg sótt sem síðar
hefur breyst og orðið mjög skæð. Alvarlegasta
dæmið er spænska veikin árið 1918 sem lagði
milljónir manna í gröfina um allan heim og hér á
landi létust yfir 500 manns á fáeinum vikum sem
var mikil blóðtaka í því litla samfélagi sem hér
var þá. Þegar svínaflenzan var fyrst greind hafði
orðið það mikil útbreiðsla að ekki þótti fært að
setja heilu svæðin í sóttkví svo sem gert var þegar
SARS sóttin kom upp fyrir fjórum árum. Þegar
þetta er skrifað hefur einn einstaklingur greinst
með svínaflenzu hér á landi og náði hann sér fljótt
og vel eftir því sem fregnir herma.
Nokkur umræða hefur verið meðal lækna um
hverjar skyldur þeirra séu til að sinna sjúkum ef
um alvarlegan faraldur er að ræða. Læknar geta
fengið sóttir eins og aðrir og geta svo smitað eigin
fjölskyldumeðlimi. Ekki er ljóst á þessari stundu
hvort bóluefni verður tilbúið þegar og ef alvarleg
sótt breiðist út, né heldur hvort tiltæk veirulyf
muni verða áhrifarík. í þessari grein verður leitast
við að skoða hverjar eru skyldur lækna í tilfellum
sem þessum og í því skyni verður litið til þeirra
laga og siðareglna sem við eiga.
Alþjóðasamtök lækna (WMA) hafa gert
Siðareglur sem kallast „International Code
of Medical Ethics" og hafa öll aðildarfélög
samtakanna samþykkt þau. í þeim er ekkert sem
beinlínis segir til um skyldur lækna í tilvikum sem
þessum en þær greinar sem þó fjalla um skyldur
lækna og tengjast þessu eru tvær sem birtast hér á
frummálinu svo ekkert fari á milli mála:
A PHYSICIAN SHALL be dedicated to providing competent medical service in full professional and moral independence, with compassion and respect for human dignity.

A PHYSICIAN SHALL give emergency care as a humanitarian duty unless he/she is assured that others are willing and able to give such care.
Læknafélag íslands hefur sett læknum á íslandi
siðareglur, Codex Ethicus. Síðasta útgáfa var
samþykkt á aðalfundi LÍ árið 2005. Þar segir fyrst
í inngangi:
„Með samþykki þeirra staðfesta læknar að
• hlutverk þeirra er verndun heilbrigðis og
barátta gegn sjúkdómum,
• starfi þ eirra fylgi ábyrgð gagnvart einstaklingum
og samfélagi,
• þeir geta því aðeins vænst trausts, að þeir geri
sér far um að uppfylla þær siðferðilegu kröfur
sem læknisstarfinu fylgja."
Þessi orð mætti túlka þannig að ef læknir
hafnar að sinna sjúklingi með svínaflenzu eigi
hann á hættu á að missa það traust sem til hans
er borið. Líklega gerist það þó ekki ef hann veit
að það er annar læknir tilbúinn að taka þetta
að sér. Öðru máli gegnir ef margir læknar neita
þjónustu og ef mjög erfitt reynist að fá einhvern
til starfans. I inngangskaflanum eru einnig birtar
sjö meginreglur. Fyrsta meginreglan segir til
um að skyldur lækna séu bæði við samfélag og
sjúkling og hnykkir hún því frekar á ofangreindu
viðhorfi: „Hafið velferð sjúklings og samfélags að
leiðarljósi."
Fjórða grein Codex fjallar um möguleika
lækna á að synja að framkvæma læknisverk en er
almennt orðuð. Þar má þó finna „útgönguleið"
læknis sem telur til dæmis að hann hafi skyldur
gagnvart fjölskyldu sinni að stefna henni ekki
í hættu með því að bera hættulegan sýkil inn
LÆKNAblaðið 2009/95 535