Læknablaðið - 15.03.2011, Qupperneq 11

Krabbamein í eistum á íslandi
2000-2009: Nýgengi og lífshorfur
Andri Wilberg
Orrason1
læknanemi
BjarniA.
Agnarsson12
meinafræðingur
Guðmundur
Geirsson13
þvagfæraskurðlæknir
Helgi H. Helgason4,
lyf- og krabbameinslæknir
Tómas
Guðbjartsson1’3
skurðlæknir
Lykilorð: Eistnakrabbamein,
sáðfrumukrabbamein, ekki-
sáðfrumukrabbamein, nýgengi,
lífshorfur, meðferð.
’Læknadeild
Háskóla íslands,
2rannsóknarstofu í
meinafræði,
3þvagfæraskurðdeild,
4deild lyflækninga
krabbameina
Landspítala.
Fyrirspurnir og
bréfaskipti:
Tómas Guðbjartsson,
tomasgudtSlandspitali. is
Ágrip
Inngangur: Á síðustu áratugum hafa lífshorfur
sjúklinga með eistnakrabbamein batnað umtals-
vert, aðallega vegna tilkomu öflugra krabba-
meinslyfja. Markmið rannsóknarinnar var að
kanna nýgengi, stigun og lífshorfur sjúklinga
síðastliðin 10 ár og bera saman við eldri rann-
sóknir.
Efniviður og aðferðir: Rannsóknin er afturskyggn
og nær til allra íslenskra karla sem greindust 2000-
2009. Farið var yfir meinafræðisvör og æxlin stiguð
með kerfi Boden-Gibb. Heildarlífshorfur voru
reiknaðar og borin saman sáðfrumukrabbamein
(SFK) og ekki-sáðfrumukrabbamein (E-SFK).
Niðurstöður: Alls greindust 97 karlar og var
aldursstaðlað nýgengi 5,9/100.000 karla á ári.
Hlutfall SFK og E-SFK var jafnt, en meðalaldur
við greiningu var 35,6 ± 12,0 ár (bil 15-76 ) og var
11,5 árum hærri fyrir SFK en E-SFK. Einkenni
og tímalengd einkenna voru hins vegar svipuð,
einnig meðalstærð æxlanna (4,0 cm) sem hélst
óbreytt á rannsóknartímabilinu. Flest æxlanna
voru á stigi I, eða 78,4%, 13,4% á stigi II og
8,2% á stigum III-IV. SFK greindust á marktækt
lægri stigum samanborið við E-SFK (91,7 sbr.
65,3% á stigi I; p=0,003). Engin fjarmeinvörp
greindust hjá sjúklingum með SFK en hjá átta
sjúklingum með E-SFK. Fjórir sjúklingar létust á
rannsóknartímabilinu, tveir úr E-SFK en enginn
úr SFK. Fimm ára lífshorfur fyrir allan hópinn
voru 95,1%.
Ályktun: Miðað við nágrannalönd er nýgengi
eistnakrabbameins á íslandi í meðallagi og hefur
haldist stöðugt síðustu tvo áratugi. Á sama
tímabili hefur hlutfall sjúklinga með staðbundinn
sjúkdóm (stig I) lítið breyst og stærð æxlanna
sömuleiðis. Lífshorfur hér á landi hafa haldist
mjög góðar síðustu áratugi og eru með því hæsta
sem þekkist.
Inngangur
Krabbamein í eistum eru langoftast upprunnin
í kímfrumum eistans og skiptast í tvo hópa;
sáðfrumukrabbamein (SFK) og ekki-sáðfrumu-
krabbamein (E-SFK). Þetta er algengasta krabba-
meinið sem greinist í ungum karlmönnum á
Vesturlöndum og hefur svo einnig verið hér á
landi.1 Engu að síður eru eistnakrabbamein aðeins
1,4% allra illkynja æxla sem greinast í körlum á
íslandi.2 Líkt og annars staðar á Vesturlöndum
hefur nýgengi sjúkdómsins hér á landi farið
vaxandi og á Norðurlöndunum er nýgengi með
því hæsta sem þekkist á heimsvísu, sérstaklega
í Danmörku og Noregi.'-3 Orsök sjúkdómsins
er ekki þekkt en ýmsir áhættuþættir eru þó vel
skilgreindir, svo sem launeista (cryptorchidism),
fjölskyldusaga, rýrt eista (atrophic testis) og saga
um ófrjósemi.4 Nýgengi er mismunandi á milli
kynþátta, til dæmis er nýgengi fimmfalt hærra
hjá Bandaríkjamönnum af afrískum uppruna en
hvítum.5 Umhverfisþættir virðast einnig skipta
miklu máli, enda þótt fæstir þessara þátta séu
þekktir í dag. Þetta styðja danskar rannsóknir á
innflytjendum af annarri kynslóð. Hjá þeim er
nýgengi eistnakrabbameins sambærilegt og hjá
irtnfæddum Dönum og mun hærra en nýgengi í
löndunum sem þeir komu frá.6
Algengasta einkenni eistnakrabbameins er
sársaukalaus fyrirferð í pung, en verkur eða bólga
í eistanu eru önnur algeng einkenni. Sum þessara
æxla geta valdið brjóstastækkun og spennu í
geirvörtum vegna framleiðslu á hormóninu
þ-hCG (beta hnman chorionic gonadotrophin).7
Einkenni geta einnig stafað frá eitilmeinvörpum
í aftanskinurými, eða frá fjarmeinvörpum í
miðmæti og lungum.8 Við skoðun á eistanu er
yfirborð þess oft óreglulegt en með ómskoðun
má greina fyrirferðina betur. Einnig eru mældir
æxlisvísar í blóði, meðal annars alfa-fetóprótein
(AFP), þ-hCG og laktat-dehýdrógenasi (LD).
Styrkur æxlisvísa í blóði getur gefið vísbendingu
um vefjagerð krabbameinsins, útbreiðslu þess
og lífshorfur. Þeir eru því mældir fyrir og eftir
skurðaðgerð, meðan á lyfjameðferð stendur og
við eftirlit.
Meðferð eistnakrabbameins felst í að fjarlægja
eistað með skurðaðgerð og er komist að eistanu
gegnum nára og hnýtt fyrir kólf (funiculus)
eistans. Frekari meðferð ræðst síðan af útbreiðslu
(stigun) sjúkdómsins og felst þá oft í meðferð með
krabbameinslyfjum og/eða geislum. Reynt er að
fjarlægja meinvörp sem svara illa lyfjameðferð
LÆKNAblaðið 2011/97 143